Kesik çayır biçilir mi?

Pek çoğunuz bilirsiniz bu türküyü, bir şekilde düğünlerde, kına gecelerinde duymuş ve tanık olmuşsunuzdur. Müziği oldukça hareketlidir. Yorumcular da ahenkli bir şekilde türküyü söylerler. Dolayısı ile kim dinlese bu türküyü oyun havası olarak düşünür. Türkü başlar başlamaz, o dakikada, eller havada, omuzlar titrek pistin ortasına atlayanları görüverirsiniz. Sözünü ettiğimiz türkümüz, Konya yöresine ait olan ; 'Kesik çayır biçilir mi?' türküsüdür. Ve oyun havası olarak bildiğimiz bu türkü aslında bir ağıttır. Ama genelde, ne yorumlayanlar, ne de enstrümanları çalanlar bu türküyü, ağıt demek ne kelime, fıkır fıkır ve oldukça hareketli bir türkü olarak çalıp söylemişlerdir. Ve bu türkü  pek çok kayıtta da 'hareketli bir türkü' olarak geçmektedir. Dinleyenler ki, dünden razıdırlar göbek atıp oynamalara! Düğün dernek kurulmuş, ağıt dinlemek kimin gelir aklına! çalsın davullar, sazlar.. :)

(Görsel: Ressam, Mustafa Ali Kasap)

Konya deyince aklımıza hemen 'Meram Bağları’ gelir. Konyalıların gözdesi bir yerdir Meram bağları. Konyalılar der ki; ' burası bize Rabbimiz'in bir armağanıdır.' Siz de gidip görmüş iseniz eğer bu sözün ne kadar doğru olduğunu bilirsiniz. 

Meram Bağları, dümdüz bozkırın ortasında yemyeşil bir alandır. Osmanlı zamanında ise daha bir güzeldir ve şehrin en değerli bir köşesidir. Konya’ya gönderilen valiler Meram’da kalır. Mevlevi dedeleri cennetten bir bahçe olarak gördükleri bu yerde otururlardı. (Görsel: burdan). Gelelim bu türkünün hikâyesine. 

Zamanın birinde Konya’ya vali olarak giden bir paşa da oturmak için Meram bağlarını seçer. Ne yapsın koskoca vali Konya’nın merkezinde, bozkırın içinde? Ara sıra Konya’ya inip işlerini halledip tekrar Meram’a dönermiş. O zaman Meram da övüldüğü kadar var. Şimdiki gibi değil, her taraf yemyeşil, her tarafta yemyeşil çayırlar, bağlar, bahçeler, meyve ağaçları… Meram o zaman şehrin en ünlü, en beğenilen yeriymiş. Tüm paşalar, devlet görevlileri, şehrin en zenginleri hep Meram da otururlarmış.

Ve Vali Paşa’nın yaveri, mert, yiğit karayağız uzun boylu bir delikanlı idi. Bu dürüst, güvenilir, özü sözü bir yaveri Meram halkı iyi tanır ve pek severdi. Nadirdi Konya’ya indiği.

Ağaçların kurumaya, yaprakların dökülmeye başladığı sonbahar zamanlarıydı. Bozkırın o yakıcı sıcağı gitmiş ortalık bir nebze serinliğe kavuşmuştu. Kavuşmuştu ama bizim yaverin içi yanıyordu aksine. Neden mi? Mevlevi çelebilerinden birisinin kızına vurgundu da ondan. Aslen Konyalı değildi, ailesi başka bir memleketteydi ve bir anlamda misafirdi bu memlekette. Konya’yı çok severdi ama Konya’dan da çok sevdiği birisi vardı nihayetinde bu şehirde.

Bu kız bir Mevlevi çelebisinin kızıydı. Genç yaver bu kızı çok seviyordu ama duyulmasında dile düşmekten korkuyordu. Gizli gizli geceleri Meram bağlarında, çayırlarında buluşurlardı. Kimseye görünmeden iki çift laf etmek için bin bir zahmete katlanırlardı.

Genç yaver bir gece yine Mevlevi Çelebisinin kızıyla buluşmak için yola düştü, buluşacakları yere geldi. Mevlevi Çelebisinin kızı zerdali ağacının altında onu bekliyordu. Buluştuklarında dünyalar onların oldu. Her şeyi unuttular. Samimiydi sevgileri… Yaver bir taraftan konuşmak istiyor ama konuşamıyordu. Ne ellerine birbirine değdi, ne de göz göze geldiler. Çayırların üstünde uzun süre yan yana oturdular, tek bir kelime söylemeden, sessizce,  öylece dakikalarca. Bir ara delikanlının aklına anası, babası geldi kalkıp gitmek istedi; ama yâr tatlıydı işte orada bırakıp gidemezdi.

Gitmek istiyordu çünkü bazı gençler onu pek sevmiyor üstelik oldukça kıskanıyorlardı. Hele de bir çelebinin kızıyla buluştuğunu duyacak olurlarsa ya Konya’da onu barındırmazlar ya da öldürür bir tenhaya atarlardı cesedini. Böyle olacağını biliyordu genç yaver.

Meram bağlarında yine hafif serin bir rüzgâr esmeye başlamıştı. Rüzgâr estikçe ikisinin içindeki aşk ateşi büyüyor, bunun yanında da korku ateşi bir o kadar da içlerini yakıyordu. İkisinin de tek düşündüğü ne olacaktı bu durum? Ne zamana kadar böyle buluşacaklardı? Duyulursa yaverin başına çok kötü şeyler gelebilirdi. Yaver tam kalkıp gitmeye yeltendiği sırada silah sesleri duyuldu. Sekiz Konya delikanlısı, yaverin üstüne sekiz kurşun sıkmışlardı. Yaver önce yalpaladı, dengesini yitirdi sonra çayırların üstüne devrildi.

Sekiz Konya delikanlısı hiçbir şey olmamış gibi içlerindeki kini söndürmenin coşkusuyla türkü söyleyerek gözden kayboldular. Mevlevi çelebisinin kızı yaverin üstüne kapandı ve öylece kaldı. Sabah vakti oraya gelenler kesik çayırların üzerinde genç yaverin cansız bedenini ve başucunda bekleyen çelebi kızını buldular.

O günden sonra ne zaman Konya’da birbirlerine sevdalanan gençler olsa hep aralarında bu türkü söylenir oldu. (başka bir rivayette ise; Paşa ertesi gün yaverinin yanık künyesini ailesine gönderir. Ve ardından 'kesik çayır biçilir mi' ağıtı nice sevdalıların, yiğitlerin dilinde türkü olur, söylenir.)

Kesik çayır biçilir mi?  / Soğuk sular içilir mi? / 

Bana yardan geçti derler /Seven yardan geçilir mi?

Aman desinler desinler / Şeker yesinler /
Şu oğlan şu kıza / Yanmış desinler

Ankara'nın tren yolu  / Gahi eğri gahi doğru  / 

Canım benim Anadolu  / Gideyim mi senden gayrı

Aman ben yandım yandım /
Ellerin memleketinde eylendim kaldım

Yöre: Orta Anadolu - Konya Türküsü (Ağıt)
Türkünün Kaynağı (Mahlası) Neşet Ertaş

Yorumlayan: Bedia Akartürk

Allah için sanatçımız güzel okuyor, yerel folklor ikilisi de pek güzel oynuyor:)

*****

Biz, oynamaya meraklıyız sadece. Oysa biraz dikkat etsek, ne söylenmiş? ne anlatıyor bu türküler? düşünsek biraz!.. Gahi eğri, gahi doğru! Aman desinler desinler, şeker yesinler... Şu oğlan şu kıza, yanmış desinler...  :)

Esin Bozdemir

Görsel: Ressam Mustafa Ali Kasap - 'efemin sonsuz sevdası'  

Yardımcı Kaynak: Yusuf Eren, 'Türkülerimizin Hikâyeleri' Kitabı ve buradan