Destan Yazılan Topraklarda Şehitlikler ve Anıtlar / Eceabat - Anafartalar Güzergâhı 5. Bölüm

Conk Bayırı Çanakkale Muharebelerinin  bir dönüm noktasıdır. Conk Bayırı’nın kuzey ucunda ve bölgeye en hakim tepelerden biri de Conk Tepesidir. İstikâmetimiz öncelikle Conk Bayırı oluyor. Conk Bayırı’nın hemen alt tarafında 261 rakımlı tepenin üzerine konumlandırılmış olan "dikilitaş" ya da "yazılı kaya" gibi tarihsel anıt tipolojisinin birer uyarlaması olarak da düşünebileceğimiz bir anıt-kitabeler grubu dikkatimizi çekiyor. Bir eli sembolize eden beş adet yazıttan oluşan bu anıtlar, Conk Bayırı’nda, vatanı için çarpışırken şehit olan askerlere adanmış. Mehmetçik Parkı Kitabeleri,  Mimar Ahmet Gülgönen’in tasarımlarıdır. Bu kitabelerde, Arıburnu - Conk Bayırı bölgesinde yaşanan muharebeler hakkında özet bilgiler verilmiş.  

Conk Bayırı Mehmetçik Parkı Kitabeleri

1 No’lu Kitabe

“19’uncu Piyade Tümen Komutanı Kur. Yarbay Mustafa Kemal Atatürk, 25 Nisan 1915 günü düşmanın Arıburnu’na çıkarma yaptığını öğrenince kendi insiyatifi ile 57’nci Piyade Alayı’nı bölgeye sevketmiş, bu arada kıyı örmesi yapan ,cephanesi bitmiş çok az sayıdaki ere yaptırdığı süngü hücumu ile kazanılan zaman içinde yetişen alaya mevzi aldırarak, düşmanı Conk Bayırı’na ulaşmadan durdurmayı başarmıştır.”

2 No’lu Kitabe

“Mustafa Kemal Atatürk 25 Nisan 1915 sabahı Conk Bayırı’na doğru ilerleyen düşmana karşı 57’nci Piyade Alayı ile taarruza başlarken;  “Ben size taarruzu emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum, biz ölünceye kadar geçecek zaman zarfında yerimize başka kuvvetler gelir, başka komutanlar hâkim olabilir.” emrini vermiştir. Bu coşku ile şahlanan Mehmetçikler donanmanın yoğun ve şiddetli ateşi altında yılmadan sürdürdükleri taarruz ile düşmanı Cesaret  Tepe'ye kadar geri atmışlardır.”

3 No’lu Kitabe

“Arıburnu'ndaki düşman kuvvetleri, aldıkları takviyeler ile daha da güçlenmiş olarak 6 Ağustos 1915 günü Conk Bayırı’na doğru yeniden taarruza başlamışlardır. Gece gündüz aralıksız devam eden kanlı muharebeler sonunda iki taraf da ağır kayıplar vermiş ve Türk askeri, düşmanı 9 Ağustos 1915 akşamı Conk Bayırı tepeler hattına 25 m. mesafede durdurmayı başarmıştır.”

4 No’lu Kitabe

“10 Ağustos 1915 sabahı Türk karşı taarruzu, siperler yakın olduğundan süngü hücumu ile başlamıştır. Düşman donanma topçusunun yoğun ateşi altında cehennemi bir hal alan Conk Bayırı’ndaki muharebeler sırasında gözetleme yerinden bir an bile ayrılmayan Anafartalar Grup Komutanı Albay Mustafa Kemal’in bir şarapnel misketi ile parçalanan cep saati hayatını kurtarmış ve düşman bu taarruz sonunda Ağıl Deresi’ne kadar geri atılmıştır.”

5 No’lu Kitabe

“Düşman kuvvetlerinin, Gelibolu Yarımadası’nın en önemli bölgesi ve doruk noktası olan Conk Bayırı’nı ele geçirerek Türk kuvvetlerini ikiye bölmek ve Çanakkale Boğazı’nı ele geçirmek amacı ile giriştikleri devamlı saldırıları kahraman Türk askerlerinin büyük cesaret ve gayretle yaptığı savunma karşısında başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Bu bölgede cereyan eden muharebelerde; Türk Ordusu 9 bin 200 şehit düşman 12 bin kayıp vermiştir.”

Conk Bayırı Tepesi

Çanakkale savaşları sırasında 19. Tümen komutanı olan Yarbay Mustafa Kemal çıkarma yapan düşmanı durdurmuş savaşın seyrini değiştirmiş. Mustafa Kemal Atatürk hatıralarında 25 Nisan 1915 günü bu bölgede kritik saatlerin yaşandığı anda 57. Alay ile Conk Bayırı'na yetiştiğinden bahsetmektedir.

Conkbayırı Atatürk Anıtı

Muharebenin kader anı, bu tepede gerçekleşiyor!

Conk Bayırı’nın en uç tepesinde yer alan  anıtlar, bu savaşın ne denli şiddetli olduğunu bize fazlasıyla anlatıyor. 1994 yılında Kültür Bakanlığı tarafından Yeni Zelanda Anıtı’nın tam karşısına Mustafa Kemal Atatürk Anıtı dikilmiş. Yüksek bir kaide üzerinde “Conkbayırı’ndan  düşman gözetler vaziyette “ temsil edilen bir Mustafa Kemal Heykeli bulunuyor.

Bu heykelin denize bakan kısmında, kaide’nin üzerinde, Milli Şef İsmet İnönü’nün “Eşsiz kahraman Atatürk bu vatan sana minnettardır”. İfadesi yer alıyor. Anıtın açılışı 1993 yılında yapılmış.

Mustafa Kemal Atatürk’ün Saatinin Parçalandığı Yer

Bu heykelin denize bakan kısmında, “Mustafa Kemal Atatürk’ün Saatinin Parçalandığı Yer” levhası görülüyor. Bu yerin Anafartalar Grup Komutanı Albay Mustafa Kemal’in 10 Ağustos günü yapılan süngü hücumunu yönetirken bir şarapnel misketiyle saatinin parçalandığı yer olduğu belirtilmektedir.  

'Ancak Albay Mustafa Kemal'in süngü taarruzu emrini verdiği ve bu emri verdikten bir süre sonra saatine şarapnel misketinin isabet ettiği yerin burası olması biraz şüpheli görülmektedir.'  (...)

'Söz konusu olayın geçtiği yerin, Conk Bayırı Muharebesi sırasında tarafların hatlarının da gösterildiği fotoğrafta işaretlenen nokta olmasının, daha mantıklı ve muhtemel olarak değerlendirilmesi üzerine bu noktaya, GY-TMP Müdürlüğü tarafından 2012 yılında "Albay Mustafa Kemal" başlıklı bir bilgilendirme tabelası konulmuştur.' (*) 

10 Ağustos 1915 sabahı Albay Mustafa Kemal Atatürk askerlerine tarihi bir konuşma yapar. ''Askerler karşımızda ki düşmanı mağlup edeceğinize hiç şüphe yoktur. Fakat siz acele etmeyin. Önce ben ileriye gideyim. Siz, ben kırbacımla işaret verdiğim zaman hep birden atılırsınız.'' der...Sonrasını ise şöyle anlatacaktır Çanakkale Gazisi Mustafa Kemal Atatürk:

'' Kumandan ve zabitlere de işaretime askerin dikkatini çekmeleri emrini verdim. Ondan sonra hücum safının önünde bir yere gidildi ve oradan kırbacımı havaya kaldırarak hücum işaretimi verdim. Bütün askerler, subaylar artık her şeyi unutmuşlar, bakışlarını, kalplerini verilecek işarete bağlı bulunduruyorlardı. Süngüleri ve bir ayakları ileri uzatılmış olan askerlerimiz ve onların önünde tabancaları, kılıçları ellerinde subaylarımız kırbacımın aşağıya inmesiyle demirden bir kitle halinde aslan gibi saldırıyla ileri atıldılar. Bir saniye sonra düşman siperleri içinde ilahi bir bağırtıdan başka bir şey işitilmiyordu: Allah Allah Allah!...'' 

Bu taarruzla neye uğradığını şaşıran müttefik askerleri bozguna uğrar, uğruna birçok can verdiği fakat bir türlü ele geçiremedikleri Conk Bayırı'nı bu kadar yaklaşmışken terk etmeye, kaçmaya başlar. Bu muharebe esnasında bir şarapnel parçası Atatürk'ün göğsüne isabet eder. Fakat Atatürk'ü annesinin kendisine hediye etmiş olduğu saat kurtarır. Çünkü şarapnel saate isabet eder. Çanakkale Savaşları'ndan sonra Kurtuluş Savaşı'nı başlatıp Cumhuriyeti kuracak olan Mustafa Kemal Atatürk böylelikle milletine bağışlanmış olur. Atatürk bu saati daha sonra bu taarruzun hatırası olarak Mareşal Otto Liman von Sanders'e hediye eder. Karşılığında ise Liman Paşa Atatürk'e aile asalet armasını içeren kendi saatini verir.

Atatürk’ün Gözetleme Yeri

Conk Bayırı Atatürk Anıtı’nın batı tarafında ise “Atatürk’ün Gözetleme Yeri” tabelası dikkat çekmektedir.

*****

Yeni Zelanda Ulusal Anıtı
Conk Bayırı Atatürk Anıtı'nın karşısında yer alıyor. 

Üsteğmen Nazif Çakmak Şehitliği

Mermerden küçük bir kaidesi bulunan mezarın üzerinde şu ifadeler yer alıyor;

''Mareşal Fevzi Çakmak'ın kardeşi Üsteğmen Nazif Çakmak, süngü hücumu sırasında bölüğünün önünde düşman siperlerine atladığı sırada şehit olmuştur.  8 Ağustos 1915''

Üstteğmen Nazif Efendi’nin şehadeti üzerine, Anafartalar Grubu Komutanı Albay Mustafa Kemal Bey’in, 5’inci Kolordu ve Seddülbahir Cephesi Sağ (doğu) Kanat Komutanı Mirliva (Tuğgeneral) Mustafa Fevzi Paşa’ya bir başsağlığı mektubu gönderdiği bilinmektedir. Söz konusu mektubun taziye bölümü şöyledir:

 “Üzüntünüze bütün saflığım ve kalpten samimiyetimle katılır ve Cenab-ı Hak’ka, zatıalilerine ve kederli ailenize iyilik ve sabır buyurması için yalvarır, sevgi ve dostluğumu arz ederim efendim.”  (**) 'İşte O Mektup' 

Türk Siperleri

 *****

*****

*****

*****

*****

Kemalyeri Kitabesi

Sancak tepenin güneyinde bulunan Kemalyeri kitabesi; 19. Tümen Komutanı Mustafa Kemal'in daha sonra da 3. Kolordu Komutanı Esat Paşa'nın karargâh olarak kullandığı yerlerden biridir. Kitabede Mustafa Kemal'in 3 Mayıs 1915'te verdiği meşhur emrin bir bölümü yer almaktadır.

"Benimle beraber burada muharebe eden bütün askerler kesin olarak bilmelidir ki bize verilen namus görevini eksiksiz yapmak için bir adım geri gitmek yoktur. Uyku, dinlenme aramanın, bu dinlenmeden yalnız bizim değil, bütün milletimizin sonsuza kadar yoksun kalmasına neden olacağını hepinize hatırlatırım''.  M. KEMAL ATATÜRK

Esin Bozdemir

devam edecektir.

Anıtsal Kent Çanakkale - Eceabad Seddülbahir Güzergâhı 1.Bölüm
Eceabad Seddülbahir Güzergâhı 2.Bölüm - Eceabad Seddülbahir Güzergâhı 3.Bölüm

Eceabat - Anafartalar Güzergâhı 4. Bölüm - Eceabat - Anafartalar Güzergâhı 5. Bölüm - Eceabat - Anafartalar Güzergâhı 6. ve Son Bölüm

Yardımcı Kaynaklar: 'Çanakkale Şehitlikler ve Anıtlar Kılavuzu','Çanakkale Savaş Alanları - Eceabat

(*),(**) '2015 Adım Adım Gelibolu' ATLAS 100. Yıl, 'web , web