‘Taş üstünde gül oyması’ ile zamanda yolculuğa çıkmak…

Erendiz Atasü’nün ‘Taş Üstüne Gül Oyması’ adlı öykü kitabında, bugüne kadar okuduğum öykü kitaplarına hiç benzemeyen bir yazım tekniği ve üslubu ile karşılaştım. Öyküler arasında kaybolurken, farklı kurgusuyla, zaman içinde zamanda yolculuğa çıkaran sinema filmlerinin, izleyicide yarattığı etkiye benzer bir duygu yaşadım. 

Kitabın adı ve açılış öyküsü olan “Taş Üstüne Gül Oyması” insan-doğa-kültür ilişkisini irdeliyor. Kitabın kapak resmi de bu ilişkiyi imgeye dönüştürerek somutlaştırmış. Öyküye yön veren temel düşünce, motif, imge ve semboller kitap boyunca diğer öykülerde de tekrarlanarak sürüyor. 

Mezar taşının üzerinde bulunan 'patlayan gül goncaları' deseniyle, çabucak solan kısa ömürlü gülün, mermere kazınarak, bir çeşit ölümsüzlük kazanması anlatılırken; aynı zamanda mermer ustasının ellerinde yeniden hayat bulan taşın ve sanatçının, döngüsel zaman içerisinde sürekli devinim halinde olan ve yenilenen doğa içindeki;  doğum /ölüm, başlangıç / bitiş, bireysel varoluşları… mezar ve mezar taşı ilişkisinde derinlemesine irdelenmiş. 

"Mermer... Yer-altında durur, kütlesel ve tok... Binlerce yıl ayaktadır, anıtsal. Tek kararlı vuruşla bir anda dağılır, un ufak; toza, toprağa karışır... Mermer genç ölünün başında bekler, eski zamanın ve genç bir kadının hikâyesini söyler... Bu kadar göz nuru, bunca emek, güzelliğin kusursuz dengesi. Emeğinin yüzyıl bile geçmeden itilip kakılacağını öngörebilir miydi, taş ustası?.. Mezarlığın talan edileceğini! Güzelliği yok olmaya iten kaba umursamazlığı kabul edemiyordum. Bu taşlarda bir kentin incitici tarihi, yıkıcı çıkarcılığı, yüzyıl içinde mezarlıklarına dek yıkılmış ve yıkıntının üstüne beton kuleler dikmiş bir kentin geçmişi ve şimdisi kazılıydı... Taş ustası Halim’in öyküsünü yazmaya işte böyle başladım..."   (*)

Mezar taşının üzerindeki gül motifinin izini sürerken yazar, nasıl ki gelip geçici olan insan hayatına karşın, yine insanın yaratan elleriyle hayata kalıcı izler bıraktığı duygusunu taşımış ise; ben de, gezginci bir ruhla yola çıktığımız ve keşif duygusu içinde merakla gezdiğimiz o antik kentlerde, harabelerin arasında dolaşırken karşıma çıkan asırlık taşlarda benzer duygu seline kapılır... çağlar arasında köprüler kurar, hayatı ve yaşamı sorgular dururum. Hele ki, bir de okumakta olduğum kitapta ya da bir sinema filminde gördüğüm bir sahnede, eğer ki tesadüf olarak, hayatımın bir döneminde o yerlerde bulunmuş isem ben de, o zaman öyküyü daha da çok içselleştirerek iliklerime kadar yaşarım. İşte bu bağlamda kitapta özellikle okuduğum ilk iki öyküden oldukça etkilendiğimi söyleyebilirim. 

‘Son Yörük Çadırı’ başlığındaki ikinci öykü ise mitolojideki adı ile İda ‘Kazdağı’nda geçiyor. İda dağının o muhteşem dokusunu, tarihi ve kültürel derinliğini solumuş, özellikle Tahtakuşlar Köyü’ndeki o etnografya müzesini de görmüş bir gezgin olarak, öykünün içinde yazar ile birlikte yol almak bu açıdan son derece heyecan verici idi. Yörük çadırı ve İda'nın doğa harikası görüntüleri birer birer gözümün önüne geldi, anlatılan öykü ise bir hayli ilginçti. 'Tahtakuşlar Köyü' bkz

Yazar felsefi bir derinlik içinde varlık ile bilgiyi, sanat ile yaratıcılığı sorgularken ilk öyküden son öyküye kadar zaman ve insana dair pek çok şeyi uzun soluklu düşünerek, okuyucu da bu çok katmanlı iç içe geçmiş duygu dünyasının içine dahil ediyor. Okurken düşünmeler alıyor sizi... hayallere dalıyorsunuz... düşlere yolculuğa çıkarken, görsel  bir bütünlükte 'izler ve yansımalar' içinde buluyorsunuz kendinizi. Dolayısı ile kitap herhangi bir öykü derlemesinden oldukça farklı bir lezzet sunuyor okuyucuya. 

Her insanın hayatı ve dünyayı algılaması bulunduğu çevre, bilgi birikimi ve kendi iç dünyası ile şekillenirken birbirinden de oldukça farklıdır. Çünkü insanın, bir kendi yarattığı dünya/sı vardır, bir de dış dünyanın kendisine dayattığı bir dünya. ‘Taş Üstüne Gül Oyması’ kitabında yer alan öyküler, işte bu tür zaman dilimlerinde, insanın kendisini, içinde bulduğu mekânla ilişkilendirerek, yaratıcılığı ve güzellik duygusunu irdelerken, geçmiş zaman ile bugün arasında köprü kurarak, hayatı anlama ve anlamlandırma gayreti içine de sürüklüyor okuyucuyu. 

Yazar, bir okur olarak beni ve genel anlamda da okuyucuyu o öykünün içine ne denli kuvvetle çekiyor ise;   ‘yazanın kalemi de o denli hünerli ve başarılıdır’  diyebiliriz değil mi!  

Erendüz Atasü’nün  ‘Taş Üstünde Gül Oyması’  öykü kitabı da zaten;  1997’de Yunus Nadi Öykü Ödülü ve 1998’de Haldun Taner Öykü Ödülüne layık bulunmuş. ( Erendüz Atasü hakkında bilgi için bkz ) 

Erendiz Atasü’nün Trabzon’daki bir mezar taşından, Balıkesir’in İda Dağındaki ‘Son Yörük Çadırı’na, mübadele yıllarından mavi Ege’nin Akçaağaç Köyü’ne; Anadolu’dan Mısır Piramitlerine kadar uzanan öykülerinde; 'taşı ve sözü yontanların sabırlı ve ıstıraplı emeği, sanatta ve hayatta olanla kalıcı olanın iç-içeliği dile getiriliyor'.   

İlginç kurgusu, dili ve felsefi bir bakışı ile sanat tarihi açısından da önemli bulduğum ve toplam 6 öyküden oluşan ‘Taş Üstünde Gül Oyması’  öykü kitabı beni pek çok yenilikle tanıştırırken aynı zamanda farklı bir zaman yolculuğuna çıkardı.  Siz de, hem sanat tarihi bilgilerinize, hem de edebi açıdan yazın hayatınıza katacağınız yeni bakış açılarına yer vermek istiyorsanız eğer, sizi zamanda yolculuğa çıkaracak olan bu öykülerin fısıltılarına kulak vermelisiniz...

Esin Bozdemir

 * * * * * * * * *

 Kitaptan tadımlık birkaç alıntı:

"Uzaklar... Tozlu yol... Memet'in başında kalpak, sırtında Kuvva  üniformasıyla, tozlu çizmeleriyle yürüdüğü o yol... Dönüp de ardına bakmış mıydı?... Bakıp da yüreği yanmış mıydı? (...)   

Evdoksya ile Evdoksya arasında, geçmişle düş arasında, Evdoksya ile Fitnat arasında, Rumeli'yle Anadolu arasında, Evdoksya ile  Abdi-Mermer arasında, evlilikle yalnızlık arasında, zeytinlikle plaj arasında, bilgisizlikle bilgelik arasında, Gorki'nin 'Ana'sıyla Adalet Ağaoğlu'nun 'Aysel'i arasında, yaratmakla tüketmek arasında.......................... zor bir yerdeyim, ölen bir gezegende." (Sayfa 42)

"Toprağın yanık, kavruk, paralanmış tenini kuşananlar, kentlilerin uygarlığın ayrıntılarında unutmaya çalıştıkları umarsızlığı dile getirirler, gezegenden kopuşun acısını. Yenidir doğadan ayrılışları, henüz varılamamıştır bir teselli durağına... Ölüm tek hasretleridir, nasıl olmasın, başka umarı var mıdır koptukları yâr'a kavuşmanın?" (Sayfa 50)

" On yıllar, hızla, ağır silindirler gibi geçti insanların dünyasının üstünden.... Nedir bu pis koku, sülfür mü, karbon mu? Niçin kapkaradır Baltık Denizi'nin dağları ve İzmir Körfezi? Neden açlıktan ölür şiş karınlı bebeler, niçin beyaz efendilerden kurtulur kurtulmaz birbirini boğazlar zenciler? Neden devrimlere tapar insanlığın yarısı, yıkım tuzakları kurarken öbürleri, nefret karası? Nasıl da kullanıyor zayıfları haksızlar, aptalları kurnazlar, yoksulları varsıllar! Nedir bu koyu korkular kalınlaşan yüreklerde? Niçin incecik çıkarlardan bile vazgeçemez kimse? Petrol kuyularında ölüler katranlaşır; mayın tarlalarında kan kezzaplaşır. Neden yıkılan putun yerine yenisi hemen konur hemen? Niçin akıl ürkütür ve yalan rahatlatır?... Niye bunca küçüklük, bunca kibir, bunca inat! Hapishaneler dolup taşar, infaz aygıtları işler, yıkılır birbiri peşine ülkeler, ülküler, devrimler ve düşler..." (Sayfa 95) 

(*) Erendüz Atasü, 'Taş Üstünde Gül Oyması' Kitabının arka kapağından