Doğu Ekspresi ile Erzincan Kemah'tan Kars'a (4.ve Son Bölüm)

Serhat Şehri Kars'tan izler ve yansımalar

Tren yolculuğumuz boyunca, gördüğümüz her karede dalıp bizi başka yolculuklara çıkaran ve baktıkça seyrine doyamadığımız birbirinden güzel Anadolu panoramiğinin son bulduğunu bize hatırlatan düdük sesi ile bir hayalin daha sonuna geliyoruz. Erzincan-Kemah’tan başlayıp yaklaşık 8 saat süren tren yolculuğumuz, sonunda Kars’a ulaştırıyor bizi.  Artık birer nostalji olup Garda sergilenmek üzere yerini almış olan ‘kara tren’ önünde ve yakın bir gelecekte ‘Doğu Ekspresi’ treninin de aynı akıbetle nostalji olacağı düşüncesi ile, bu anlamlı yolculuğumuza birer de hatıra fotoğrafı çektirdikten sonra, seyir halindeyken tren, dur durak bilmeden ayakta kalmış olmanın yorgunluğu içinde bir an önce kendimizi şehir merkezindeki en yakın otele atıyoruz. Bkz.

Amacımız 5 yıl önce Haydarpaşa’dan başlayıp Kemah’ta biten Doğu Ekspresi ile yolculuğumuzun bkz  geri kalan kısmını yani; Erzincan Kemah'tan Kars’a, son durağa kadar gidip bu geziyi gerçekleştirmekti. (ilk hareket anımız video bkz )

Vardık mı biz Kars’a? vardık. Yaptık mı biz bu geziyi? yaptık.)  Artık gönül rahatlığı içinde güzel bir uykuyu hak ettik diyoruz kendimize. 

Ertesi gün yine aynı trenle döneceğiz ama aslında biz buraya kadar gelmişken Kars’ı da gezip görmeyi çok istiyoruz. Bu yüzden öyle tembellik yapmadan, sabah erkenden kalkıyoruz. Nasılsa tren 09.45'te hareket edecek. Kahvaltı salonunun ilk konukları olarak hemen yerimizi alıp, ardından güler yüzlü Otel personeli ve Müdürünün yardımları ile bizi hem Gara götürecek hem de rehberlik hizmetinde bulunacak olan taksimiz de geliyor. Az zamanda bir taşla iki kuş vuracak olmanın heyecanı içinde Otel yönetimine teşekkür ederek ayrılıyoruz konakladığımız mekandan. (bkz.)

Trenimizin kalkmasına ne kadar mı var? saatimize bakıyoruz, tren zamanında kalkarsa eğer, yaklaşık bir buçuk saat gibi zamanımız var daha!  

Özel gruplara rehberlik hizmeti  de veren Sürücümüz Sedat Sömen Bey konusunda tecrübeli;  “siz hiç merak etmeyin, ben size Kars’ın en önemli gezilip görülecek tarihi yerlerini gösterir, vaktinde de sizi trene yetiştiririm!” diyor. Biz de vakit kaybetmeyelim o zaman diyoruz. J

Lokasyon olarak kaldığımız Otel şehir merkezindeydi, göreceğimiz pek çok tarihi yapı da şehir merkezinde olduğu için zaman konusunda endişelenmiyoruz. Ve pür dikkat kulağımız rehberimizde gözümüz çevrede hem Kars’ı geziyor, hem de görsel zenginliklerin yanı sıra edinmiş olduğumuz bilgilere yenilerini ekliyoruz.  

*****

 

Ama bu arada, biz önce Kars’ın kısa bir tarihine dokunalım istiyoruz. J

Doğu Anadolu Bölgesi’nin kuzeydoğusunda yer alan Kars, doğuda Ermenistan, güneydoğuda Iğdır, güneyde Ağrı, batıda Erzurum, kuzeyde de Ardahan ili ile çevrilidir. İl toprakları yüksek dağlarla kuşatılmış ve genelde batı-doğu doğrultusunda uzanan akarsularla derin biçimde yarılmış geniş bir plato görünümündedir.

Kars adı milattan önce 130-127 tarihleri arasında Kafkas Dağları’nın kuzeyinden Dağıstan’dan gelerek bu havalide yerleşen Bulgar Türkleri’nin “Valentur” boyunun “Karsak Oymağı'ndan” gelmekte imiş.  Kaşgarlı Mahmut ‘Kars’ kelimesi için: “deve veya koyun yününden yapılan elbise ve karsak derisinden güzel kürk yapılan bir hayvan, bozkır tilkisi” demektedir. Türkiye’de bundan daha eski “Türkçe” isim taşıyan bir başka şehrimiz daha yoktur!  (Görsel : buradan 'Dünyada Madalyalı İlk Şehir Kars' )

Kars yöresinde avcı-toplayıcı Paleolitik Dönem insanlarından günümüze kalan buluntular yeryüzündeki en eski kültürlerden birisinin bu yörede olduğunu göstermektedir. Paleolitik Dönemi izleyen Mezolitik Dönem ve diğer paleolitik buluntular Rusya topraklarında saptanan benzerleri ile karşılaştırıldığında, bölge yerleşme tarihin komşu bölgelere koşut olarak, Paleolitik Dönemle başlayıp, Mezolitik Dönemde de devam ettiğini göstermektedir. Kars Anadolu’nun en eski yerleşim alanlarından birisidir.

Kanuni Sultan Süleyman 1534’te yaptığı sefer sonucunda Kars’ı Osmanlı egemenliği altına aldı. Sıcak denizlere açılma hayallerini gerçekleştirmek amacıyla ilk olarak 1807’de Kars’a saldıran Ruslar, 1828’de önce şehri, daha sonra iç kaleyi işgal etti. Şehir yıkıldı ve yağmalandı. 1829’da imzalanan Edirne Antlaşması ile Ruslar geri geri çekilmek zorunda kaldılar. 1855 Kars Zaferiyle şehre GAZİ unvanı verildi.

Kars İlinin milli mücadele tarihi 1. Dünya Savaşı öncesinden Cumhuriyet’e değin uzanan kesintisiz bir süreci yansıtmaktadır. 19. Yüzyıl sonlarından 20. Yüzyıl ilk çeyreğine değin ard arda Rus, Ermeni ve İngiliz işgallerine uğramıştır. 3 Mart 1918 Brest - Litowsk Antlaşmasıyla Kars Bölgesini Türkiye’ye vermeyi kabul etti.

Özellikle 19.yüzyılda Osmanlılar ile Ruslar arasında paylaşılamayan Kars'ın savaş sonrası Ruslar tarafından alınışının tasviri (1828). Arka planda Kars Kalesi görülmekte.
25 Nisan 1918 günü, Kars, kırk yıllık hasretten sonra, Türk Ordusu ve ay yıldızlı bayrağına kavuştu. Buna engel olmak isteyen Karslılar kendi imkânları dahilinde, Wilson Prensiplerine uyarak 5 Kasım 1918'de Milli İslam Şurası adıyla demokratik bir yerli hükümet kurdular.

Böylece, başkenti Kars olan 36.000 km²'lik bölgede yerli Türk hükümeti kuruldu. Bu hükümet 18 Ocak 1919'da 131 temsilcinin katılımıyla gerçekleştirilen Büyük Kongre ile Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti adını aldı.

30 Ekim 1920 tarihinde 15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir Paşa Kars’ı Ermenilerden geri aldı. Kars’ın kurtuluşu 20 Kasım’dan Ermenilerle yapılan ateşkesin ardından 22 Kasım 1920’de Gümrü’de başlayan barış görüşmeleri 2 Aralık’ta sonuçlandı ve Ermenistan Hükümetiyle T.B.M.M. Hükümeti arasında bir barış antlaşması imzalandı. Bu anlaşmayla da Kars Sancağı’nın bütünü Türkiye topraklarına katıldı.

*****

Bu kısa tarihi bilgilerden sonra, dilimizde; ' Hoş gelişler Ola ' .) diyerek, keşfe çıkıyoruz Kars sokaklarında :)

Kars il merkezi eski ve yeni olmak üzere iki bölümden oluşuyor. Biz keşfimizi otelimizin konumu yeni Kars merkezinde oluşu nedeni ile bulunduğumuz yerden başlatıyoruz.

Osmanlı döneminde Kars, Kale’nin olduğu tepenin eteklerinde surlar ile çevrili bir şehir iken Rusların hüküm sürdüğü kırk sene içinde yeniden inşa edilmiş. Ve Kars Çayı’nın diğer yakasındaki düz arazide birbirine paralel geniş caddeler ve bloklar halinde yeniden kurulan Kars dikkat çekici Baltık mimarisi
ile bambaşka bir görüntüye sahip olmuş.

Bir yanda Osmanlı mimarisinden izler, diğer yanda Rus mimarisinden seçkin örneklerle bezenmiş bir şehirdeyiz.

Kars sokaklarında farklı dillerin, dinlerin ve kültürlerin buluştuğu, zamanın ve mekanın kaybolduğu dakikalardayız şimdi.

Gazi Ahmet Muhtar Paşa Güzel Sanatlar Galerisi

19. yüzyılla tarihlenen iki katlı konak, Kars’ta son dönem Osmanlı mimari tarzını yansıtan önemli sivil mimari örneklerinden biridir. Bu mekan 93 Harbi’nin büyük komutanı Gazi Ahmet Muhtar Paşa tarafından bir süre karargâh binası olarak kullanılmış. 2001 yılında ise Kars Valiliği tarafından restore ettirilerek Güzel Sanatlar Galerisi olarak hizmete açılmış.

 Kars Ticaret ve Sanayi Odası

Tek katlı ve düzgün kesme bazalt taşından kışlık konak olarak inşa edilen Baltık mimari tarzındaki bina Cumhuriyetin ilanından sonra Sanayi ve Ticaret Odası olarak kullanılmaya başlanmış, günümüzde de aynı amaçla kullanılmakta imiş. Atatürk'ün 6 Ekim 1924 tarihinde Kars iline gelişinde ziyaret ettiği binalardan birisi olması sebebiyle de ayrıca önem taşıyan binanın dış cephe duvarlarındaki bordür süslemeler de dikkat çekici.

Avrupa tarzı bir mimariye sahip olan Yeni Kars'ta, kara ve büyük blok taşlardan yapılmış yapıları görüyoruz. 43 yıllık işgal süresince Ruslar bu kente kendilerinden çok izler bırakmışlar.

Defterdarlık Binası

19. yüzyılda Baltık mimari tarzda yapılan binanın dış cephesi Barok mimari tarzında yalancı sütunlar, rölyefler ve kartuşlarla süslenmiş. 1980 yılından sonra restore edilerek günümüze kadar Defterdarlık binası olarak kullanılmakta imiş.

Eski Vali Konağı

1883 yılında yapılan eser Baltık mimari tarzında. 1921 Kars antlaşmasının imzalandığı konak, cumhuriyet ilanından sonra Vali Konağı olarak kullanılmaya başlanmış. 2009 yılında restorasyonu tamamlanmış.

Sağlık Müdürlüğü Binası

Binanın cephesindeki süslemelere bakar mısınız!

1907 yılında Baltık mimari tarzda yapılan binanın doğu cephe duvarında yalancı sütunlar ve kartuş süslemeler dikkat çekici. Bina, Cumhuriyetin ilanından sonra Kars Devlet Hastanesi olarak kullanılmış. 1920 yılından sonra restore edilen bina bugün de Sağlık Müdürlüğü binası olarak kullanılmaktadır.

Ve bir muhteşem yapı daha!.. Bugün Cheltkov Hoteli olarak kullanılmakta olan bu mekanın künyesine bakmak gerek bir de... 

Hekimevi- Opera Binası
(Cheltkov Hoteli)

HEKİMEVİ (CHELTİKOV KONAĞI) OPERA BİNASI / KARS

1894 yılında Rus Cheltikov ailesi için konak olarak yapılır. Söz konusu yapı Rus egemenliği döneminde Opera Binası olarak da kullanılmış. Daha sonra Zirai Donatım Kurumu tarafından kullanılmış. Bir dönem sağlıkçıların misafirhanesi olarak kullanışmış bu yüzden Hekimevi olarak da biliniyor. Ve bugün için Cheltikov Konağı Otel olarak hizmet vermektedir.

 Tuncer Güvensoy Evi: (Soldaki yapı)

Binanın giriş kapısı üzerindeki kitabeden 1897 tarihinde inşa edildiği bilinen bina iç ve dış mimarisinin orijinal özellikleri korunarak restore edildikten sonra kışlık konak olarak kullanılmış. Cumhuriyetin ilanından sonra Ticaret Borsa binası olarak hizmet vermiş daha sonra şahıs mülkiyetine geçmiş. Binada Barok süsleme tarzı ile birlikte ahşap süslemelerde Baltık mimari örneklerinden birini teşkil etmekte. Günümüzde konut olarak kullanılmakta imiş.

Ve… Eski Kars’ a doğru yol alıyoruz.

Eski Kars kuzeyde, tepeye kurulu kalenin içinde ve eteklerinde yer alıyor.  Kaleiçi Mahallesi bu bölümün çekirdeği konumunda. Ama gelin görün ki onca önemine rağmen,  burada Kars’ın dokusu da değişiyor adeta!.  

 

Burası dar ve eğri yollar boyunca düzensiz dizilmiş viran ve yoksul evleriyle, sıkışık yapılar topluluğu görünümünde ve kendi kaderine terk edilmiş bir durumda.

*****

Kalenin hemen altındaki görüntüler!

Bu kadar köklü ve renkli kültürlerin izlerini taşıyan bir şehirde gördüğümüz bu manzara karşısında! ve sayısız turistin bölgeye geldiğini düşündüğümüzde Kaleiçi Bölgesinin bu perişan hali bizi oldukça üzüyor doğrusu.

Sadece tarihi mekânların değil, bu mahallenin de topyekûn düzenlenmesi ve itina ile korunması gerekir.

Temennimiz yetkililerin bir an önce gereken düzenlemeleri yapması olacaktır!

Biliyorsunuz Kars aynı zamanda aşıklarıyla da ünlü bir şehrimiz!

 Büyük Abdi Ağa Camii

Evler çoğunlukla yığma taş ve kerpiçten. 1878 Rus işgali sonrasında bu kesim olduğu gibi bırakılarak, Eski Kars'ın güneydoğusunda, bizim ilk önce dolaştığımız bölgeye ‘Taht Düzü’ denilen ovaya yeni bir garnizon kent oluşturulmuş. Kent, buraya yerleştirilen çoğu soylu sınıftan subay ailelerinin tüm gereksinimleri karşılayabilecek şekilde yapılmış. Geniş, düzgün taş kaldırımlı caddeleri, büyük parkları, düzenli ızgara planıyla zengin ve çağdaş bir kent görünümüne bürünmüş.

Ama burası kale içindeki şu Eski Kars sanki acılarıyla ve makus tarihiyle baş başa kalmış gibi!.. Ve buradaki az nüfusa rağmen bir o kadar da cami bolluğu dikkat çekiciydi! (Bu konu ile ilgili araştırma yaparken şu önemli makale ile karşılaştım. 'Yanık Ceset Kokusu' okumanızı öneririm.)

Ahmet Tevfik Paşa Konağı

Kaleiçi Mahallesinde eski bir konak çıkıyor karşımıza...
Beni hep hüzünlendirir bu viran evler!. Bu konakta kim bilir ne günler yaşandı kim bilir!..

 

Kars Kalesi'nin güneybatı eteğinde, Muradiye Hamamı'nın hemen arkasında yer alan ve cephesi Kars Çayı’na nazır iki katlı eyvanlı konak Kars eşrafından Hacı Eyüp Bey tarafından 1764 yılında yapılmış. Konak, Selçuklulardan ilham alınarak Osmanlı stilinde inşa edilmiş. Aynı zamanda Kars'a özgü özellikler taşıyan Konak sonradan Kars’ın savunmasında büyük emeği geçen Hacı Eyüp Bey’in oğlu, Kars Kalesi Muhafızı Miralay Ahmet Tevfik Paşa tarafından karargah olarak kullanılır ve onun adıyla anılır. Yapı 2006 yılında restore edilmiş/mişşş!! Ama şu an ha yıkıldı ha yıkılacak!!..

Taş mekandaki ayrıntılar (sanki define avcısı bir el uzanmış gibi!)

Namık Kemal Evi - Kars

Kars'ta aşıklara tahsis edilen Namık Kemal'in Evi 'Kültür Evi' olarak hizmet vermektedir.  Bu yapının kapısında 'Namık Kemal Evi Toplum Merkezi' yazılı.

Bu ev 1853 yılında Namık Kemal'in dedesi Abdullatif Paşanın Kars'ta Mutasarrıf olarak çalıştığı zaman oturduğu binadır. Namık Kemal 6 yaşlarında dedesinin yanında bu binada oturmuş ve ilk şiirini de burada yazmış. Üç katlı olan bu binanın bugün sadece zemin katı bulunmaktadır.

Tarihi Taş Köprü: III. Murat Köprüsü - Kars

Kars çayı üzerinde yer alan köprü M.S. 1579 yılında Osmanlı Padişahı III. Murat’ın emri ile Lala Mustafa Paşa tarafından yaptırılmış.  Üç tonoz kemerli olarak yaptırılan köprünün tamamı düzgün kesme bazalt taşından yapılmış olup daha sonra bir kısmı yıkılan köprüyü Karahanoğlu Hacı Ebübekir 1725 yılında yeniden yaptırmış. Bugün köprü halen kullanılmaktadır.

Cuma Hamamı

Kars Çayı kenarında, Atatürk Köprüsü’nün solunda bulunan Cuma Hamamı’nın kitabesi günümüze gelemediğinden yapım tarihi kesinlik kazanamamış. Bununla beraber yapı üslubundan XVII. yüzyılda yapıldığı anlaşılmakta olan hamamın dikdörtgen planlı, kesme taşları ve  sıcak/soğuk bölümleri, yuvarlak kemerli kapı ve üstündeki kubbe ile örtülü olmasından Osmanlı hamam mimarisi üslubunda olduğunu söyleyebiliriz.

Muradiye Hamamı (İlbeyioğlu Hamamı)



Kars’ta Taş Köprü’nün yanında bulunan bu hamamın kitabesi günümüze gelemediğinden ne zaman ve kimin tarafından yapıldığı bilinmemektedir. Halk arasında Muradiye adının dışında İlbeyioğlu ve Balkonlu Hamam isimleri ile de tanınmaktadır. Yapı üslubundan XVII. yüzyılın sonu ile XVIII. yüzyılın başına tarihlendirilmektedir.

Osmanlı hamam mimarisi örneklerinden olup, soğukluk, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden oluşan ve dikdörtgen planlı olan hamam, Cuma Hamamı ile aynı plan düzenindedir. Yuvarlak kemerli bir kapıdan girilen soğukluk kısmının üzeri içten Türk üçgenlerinin taşıdığı bir kubbe ile örtülüdür. Sıcaklık bölümü de diğerinden daha küçük kubbe ile örtülmüştür. Hamamın içerisindeki bezemeler XVIII. yüzyıla tarihlendirilmektedir.

Mazlum Ağa Hamamı (Topçuoğlu Hamamı)

Laçin Bey Camii yanında yer alan hamam 18. yüzyılla tarihleniyor. Hamamın kitabesi yerinde olmadığı için doğu cephenin köşesindeki duvara kazınmış tarihten 1742'de yapıldığı tahmin ediliyor. Klasik hamamlara göre değişik bir uygulamayla inşa edilen hamamın yapımında düzgün kesme taş malzeme kullanılmış.  Dikdörtgen plânlı ve iki kubbeli yapı, Topçuoğlu Hamamı olarak da biliniyor.

Osmanlı Dönemi Hamamları

Kaleiçi Mahallesi ve Sukapı Mahallesinin kesiştiği yerde (yukarıdaki fotoğrafta sol üstte) Mazlum Ağa Hamamı, Kars Çayının doğu yanında (yukarıda sağ üstteki fotoğraf)  Cuma Hamamı, (sağ alttaki fotoğraf) batısında ise Muradiye Hamamı bulunmaktadır. Hamamlar 17. Yy. başında Osmanlı mimari tekniğinde yapılmıştır. 

* Fotoğrafta ortadaki sarı ev: 'Namık Kemal'in Evi'
* Fotoğrafta sağ üstteki tek katlı yapı; Mehmet Aksoy'un 'İnsanlık Anıtı' zeminidir.

Tamamen barışçıl bir düşünce ile hareket eden sanatçının
yaratıcı elleriyle ortaya koyduğu eseri ‘insanlık anıtı’
bugün yerinde olamasa da, bu esere atfedilen  ‘ucube’ !
yakıştırması hafızalarımızdan hiçbir zaman silinmeyecektir!..

('Sanatı ve Sanatçıyı Anlamak' için bkz.)

Havariler Kilisesi -   (Kümbet Camii)

10. yüzyılda Kars ve civarında hüküm sürmüş Bagratlı Krallığı döneminde bir Ermeni-Gürcü kilisesi olarak inşa edilmiş. Kral Abas´ın beş yılda tamamladığı yapı bir ibadethaneden ziyade Hıristiyanlık için büyük bir kutsallığa sahip olan 12 Havariler´i anma amacı ile de yapılmış. (Kubbesinde 12 havarileri simgeleyen rölyefler bulunmaktadır.)

Daha sonra 1064 yılında Müslüman egemenliğine geçen yöredeki bu kilise camiye dönüştürülerek Kümbet Cami adını almış. Bölge Rus hakimiyetine girince camii Rus Ortodoks Kilisesine çevrilmiş, 1918 yılında Türk hakimiyetine girince yeniden camiye çevrilmiş. 1964 yılında ise müzeye dönüştürülerek, Kars´ta yapılan kazılardan elde edilen tarihi eserler burada sergilenmeye başlanmış. Kars Müzesi adıyla da bilinen bu eski ibadethane, bu işlevini 1981 yılına kadar sürdürmüş. 1993 yılından bu yana ise yine cami olarak kullanılmakta imiş.



Evliya Camii ve Ebul Hasan Harakani Türbesi

Ebul Hasan Harakani - 'Türkmenistan’dan Anadolu’ya M.S.11.yüzyılda Selçuklu akınları sırasında ( 1018-1021) geldiği anlaşılan Ebul Hasan Hicri 425 Miladi 1033 yılında Kars’a 15 km. uzaklıktaki Yahnı dağının eteğinde Bizans ordusu ile yapılan bir savaşta yaralanarak Kars’ta şehit olmuştur. Şahadet mertebesine erişen ilk Anadolu evliyalarından birisi olan Ebul Hasan için 1064 yılında Sultan Alpaslan’nın Kars’ı fethetmesinden sonra bugünkü Kaleiçi mahallesinde bir türbe yaptırılmıştır. Türklerin Anadolu’ya yerleşmeye başladığı tarih olan 1064’den önce Anadolu’nun Türkleşmesi için gelen bu Alperen 70 yıllık ömrünün tamamında tasavvufunu insan sevgisi üzerine kurmuştur. Nurul Ulum adlı eserden onun “Türkmenistan’dan Şam’a kadar yaşayan birisinin eline diken batsa acısı benim acımdır” şeklindeki düşüncesinde bu muazzam insan sevgisi ifadesini bulur. (bilgi için bkz)

Evliyanın Kars merkezinde Kaleiçi mahallesindeki türbesi Ortaçağın sonlarına kadar Kars ve Doğu Anadolu’da geçen siyasi mücadele ve savaşlar sebebiyle zamanla unutulmasına yol açmıştır. Ancak 1579 yılında Osmanlı Padişahı III. Murad doğu sınırlarındaki siyasi istikrarsızlığa son vermek için Lala Mustafa Paşa komutasında gönderdiği 100 bin kişilik Osmanlı ordusu Kars’ı eyalet merkezi yapmak için başlatılan imar çalışmaları sırasında bu Anadolu evliyasına ait kabir bulunarak Ebul Hasan’ın ismine izafeten Evliya Camii inşa edilerek evliyanın kabri de camii bahçesindeki türbeye defnedilmiştir.' (kaynak: karskulturturizm)

Türbe avlusunun dış kapısında oturan bu yaşlı zatı,
derin düşüncelere daldıran nedir acaba!

Kars Kalesi

Ve Evliya Camii’nin avlusundan Kars Kalesi
böylesine ihtişamla objektifimize yansıyor…
Birazdan kaleye çıkacağız. Bir de Kale'den Serhat Şehri Kars nasıl görünüyor ona bakacağız.

Kaleye çıkarken bir de bu yaşlı teyze çıkıyor karşımıza.
Elinde asası omuzunda hırkası ile pek bir  dalgın  bakıyor uzaklara!.

 Rehberimiz aşağıda gördüğümüz bu yapıların;
Kafkas Üniversitesi Devlet Konservatuarı olduğunu söylüyor.

Böyle bir  üniversitenin Kars'ta eğitim vermesi bizi memnun ediyor.

Neden mi! Ulu Önder Atatürk dememiş miydi;

 
“Bir millet sanattan ve sanatkardan mahrumsa tam bir hayata malik olamaz. Böyle bir millet bir ayağı topal, bir kolu çolak, sakat ve alil bir kimse gibidir. Sanatsız kalan bir milletin hayat damarlarından biri kopmuş olur.”

***“Sanat güzelliğin ifadesidir… Bu ifade söz ile olursa şiir, nağme ile olursa musiki, nakş ile olursa ressamlık, oyma ile olursa heykeltıraşlık, bina ile olursa mimarlık… olur.” Atatürk

Sanata ve sanatçıya verilen değeri! ve onca yıkılan heykelleri !! düşününce, neden kör-topal yol alıp, tökezleyip durduğumuzu daha iyi anlıyorum...Ve sanatın insan ve toplum hayatının gelişiminde ne denli önemli olduğu gerçeğinden yola çıkarak, sanatı yaşatacak olan bu kurumların varlığına da bir o kadar seviniyorum. Orada geleceğin aydınlık yüzleri yetişiyor.. Başarılar dilerim her bir öğrenciye.

Kars Kalesi

Merkez Kale, İç Kale veya Stadel olarak anılmakta olan Kale. M.S. 1153 yılında Selçuklulara bağlı Saltuklu Sultanı Melik İzzeddi'in emri ile Veziri Firuz Akay tarafından yaptırılmış. Kenti çevreleyen dış kale surları da 12. yy' da inşa edilmeye başlanmış. 1386 tarihinde Timur tarafından yıkılan kale 1579 yılında Osmanlı Padişahı III. Murat'ın fermanı ile Kars'a gelen Lala Mustafa Paşa tarafından kale ve dış cephe surları yeniden yaptırılmış. Kale 1616 ve 1636 yıllarında 2 defa onarımdan geçmiş.

Kaynaklara göre Merkez kale dışında surlar 27.000 metre uzunluğunda olup, 220 burçtan meydana gelmiş. Kale doğu-batı istikametinde 250 mt. Kuzey-güney istikametinde yaklaşık 90 mt.dir. 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşından sonra 40 yıllık Rus işgalinde Kale büyük tahribatlara uğramış, orijinal özelliğini ve kullanımını yitirmiş.  (kaynak: buradan)

Veeee Kars Kalesi’ndeyiz artık.

Sürücümüz ve rehberimiz jet hızıyla uçarcasına çıkarıyor bizi Kale'ye..
Kale'den hakimiyetimiz de pek başka oluyor doğrusu.)

Kars Kalesi’nin 1. Sukapısı veya Çeribaşı kapısı (batıda) 2. Kağızman kapısı (Orta kapı) 3. Behram Kapısı veya Bayrampaşa kapısı olmak üzere 3 ayrı kapısı bulunmaktadır.

Kalenin kuzeydeki ana giriş kapısı kale önündeki boşluğa açılmaktadır. Bu yapılar arasında kalenin en yüksek noktası olan kale burcuna doğru taş döşemeli bir cadde mevcut olup caddenin bitiminden itibaren merdivenlerle kale burcuna ulaşılmaktadır. Kars Kalesi içerisinde 12. Yy. dan kalma Celal Baba Türbesi,  Askeri Koğuşlar, Tarlalar, Cephanelik ve bir adet Mescit yer almaktadır.

Sit alanı olarak ilan edilen Kars Kalesi Kentten bakıldığında
ne kadar etkileyici bir görünüme sahip ise,
Kale'den Kente bakış da bir o kadar etkileyici.

Havariler Kilisesi - Kümbet Camii ve
Evliya Camii- Ebul Hasan Harakani Türbesi'ne Kars Kalesi'nden bakış...

MÖ 9000’e uzanan tarihi ile bir çok uygarlıkların hüküm sürdüğü ve Türkiye’ nin en yüksek rakımlı şehri Kars'a Kale'den bakarak selam veriyor... Bir kez daha savaşların ve acıların son bulmasını,  birlik, beraberlik ve kardeşlik içinde bu dünyayı yaşamanın asıl erdem olduğunu haykırıyoruz... 

Ve... zamanımız az kaldı, şimdi 'İmparator Taksi' bizi son sürat uçuracak Gara:)
Kale'den aşağıya, merkeze bir iki dakikada iniyoruz. Ve çarçabuk da gara ulaşıyoruz.

Bu defa tren tamamen dolu. Doğu Ekspresi yolcularını almış  ve son yolcularını beklemekte. Bizi zamanında trene yetiştirip, değerli bilgilerle sunmuş olduğu rehberliği adına Sedat Sömen Bey'e teşekkür ederek biniyoruz trenimize.

Tamamı olamasa da büyük oranda Kars Merkezi'nde görülecek önemli yerleri gezip gördük diyebilirim. Geriye kalan bir iki tarihi yapı, Kars Müzesi ve Ani Harabelerini görmek için daha geniş kapsamlı bir programla yeniden gelebilmeyi ümit ederek ayrılıyoruz Gardan. Bu arada Kars'ın meşhur lezzetli Kaşar peynirini ve Kara Kovan Balını almayı da ihmal etmiyoruz.

Bir dolu anı ve fotoğrafla, gönlümüz ve dilimiz şen veda ederek ayrılırken Serhat Şehri Kars'tan...

Yaşlı teyzemiz ise binlerce yıllık geleneğin izlerini elindeki tülbente işlemeye devam ediyordu...

Esin Bozdemir

Doğu Ekspresi ile Erzincan Kemah'tan Kars'a - 4. Bölüm - 

Doğu Ekspresi ile Erzincan Kemah'tan Kars'a - 3. Bölüm - 

Doğu Ekspresi ile Erzincan Kemah'tan Kars'a - 2. Bölüm -

Doğu Ekspresi ile Erzincan Kemah'tan Kars'a - 1. Bölüm - 

'İzler ve Yansımalar'ın İlk Yaz Güncesi 

Fotoğraflar: izler ve yansimalar

Yardımcı Kaynaklar: buradan -  buradan - buradan