'İki keklik, bir kayada ötüyor' türküsünün hazin hikâyesi

Anadolumuz, ozanların söylediği gibi, dağı taşı baştan başa türkü olmuş memleketimizdir. Asırlar öncesinden biraraya gelerek, bazen hüzünlü ve kederli, bazen kıpır kıpır sevinçli duyguların dile geldiği türkülerimiz… Kökleri bize ait olan ve bizi, bize anlatan türkülerimiz. Televizyonun olmadığı yıllarda, radyolardan dinlediğimiz, belki daha önce hiç gidip, görmediğimiz Anadolu topraklarının bağrından süzülerek gelen, yanık yanık çalınıp söylenen;  sazına, sözüne bağlanıp, kendimizden çok şeyler bulduğumuz Anadolu'nun sesidir türkülerimiz.

Türküleri dinler, bazen de eşlik eder söyleriz, ama bu türkülerin, neden ve niçin yakıldığını bilmez, pek merak da etmeyiz! Bazen gerçek anlamından öte, üstelik bambaşka anlamlar katarak, kimi hüzün yüklü türküde, kalkıp bir de göbek atıp oynarız. Oysa çoğu türkünün hiç bilmediğimiz nice hikâyesi vardır. Kimi sevdadan, kimi sıladan, kimi feryadından, kimi anadan, babadan ve akla hayale gelmez duygulardan dile gelmiş, yazılıp, söylenmiş ama pek çoğu da bu topraklarda yaşanmış, gerçek olaylardan derlenmiştir.

İşte bu yüzden, ben de türkülerin ardındaki o büyülü dünyanın kapılarını aralayarak, türkü sevdalısı bir yüreğin; Yusuf Eren’in dilinden ‘İki Keklik’in hikâyesinin izini sürdüm. Sizlerle paylaşmak istediğim ‘İki Keklik’ türküsünün yakıldığı topraklar ise, benim de baba ocağım olan, doğduğum şehir Balıkesir’e ait.

‘İki Keklik’ Balıkesir'e bağlı Edremit ilçesinin, Güre Köyü’nün halkından kahveci Mehmet Şevket Efendi’nin karısı Şöhret Hanım tarafından oğluna yakılmış olan bir türküdür.

Şöhret Hanım köyün zenginlerinden… Giyim kuşamı ile hareketleri ile bunu belli eder. Ne zaman ki zeytin toplamaya gitse cam topuklu ayakkabılarını giyer. Diğer köylülerden her zaman farklı… 

Gün gelir harp başlar. Şöhret Hanım, çok sevdiği oğlunu askere gönderir. Birinci Dünya Savaşı yıllarıdır. Askere gidip de dönenin olmadığı yıllardır. Oğluna da Sarıkamış yolları görülür. Karıyla, boranıyla ünlü, askerin çıplak ayakla destan yazacağı yer Sarıkamış. Gitmemezlik etmek olur mu? Her yer vatan toprağı nasılsa. Başlarında Enver Paşa var. 

O’nun görevi de askerin geçeceği yolları açmak. Metrelerce yükseklikteki karları ayakları ile, elleri ile kenara yığıp geçecekleri yeri açıyor askerin. Kim bilir belki de çıplak ayakla açıyor karları. Oraya gidenler hiç asker botu görmeden şehit olmadılar mı? 

Anası varsın yüksek topuklu ayakkabılarla dolaşsın; oğlu karları çıplak ayaklarıyla tepelemekte. Söz konusu vatan olmasa yapılacak iş değil ama dedik ya söz konusu olan vatan! 

Ayıkla ayıkla biter mi Sarıkamış’ın karı. Ama onlar soluksuz çalışıyor. Karlarla, kışla inatlaşmışlar adeta. Derken büyük bir kar kütlesini temizlemek için ayağını uzatmışken,  karlı dağlar içine çekiyor bu yiğit Anadolu evladını. Ve bir daha haber alınamıyor. 

Kara haber tez duyulur ya. Beyazların yağmur gibi gökten yağdığı ayazın memleketinden de Balıkesir’in bu köyüne haber ulaşıyor. Anayı arıyorlar ama bulamıyorlar? Yok! Sağa gidiyorlar, sola gidiyorlar… En sonunda ıssız bir kayanın başında kekliklerle dertleşirken buluyorlar onu. Belki de oradaki kekliklere, oğlunu, can parçasını anlatıyor! Oğlunu soruyor onlara. Bir haber getirmelerini istiyor uzak diyarlardan.

O böyle söylene dursun, köy tarafından biri geliyor yanına ama normal bir geliş değil bu! Ümitleniyor acaba oğlu mudur? derken… Kara haberi söyleyiveriyor nefes nefese kalmış ihtiyar biri. 

Eli ayağına dolaşıyor. Nefes alamıyor önce. Sonra hıçkırarak oturuyor olduğu yere, yığılıp kalıyor. Ve dilinden şu mısralar dökülüyor:

İki keklik bir kayada ötüyor / Ötme de keklik derdim bana yetiyor
Aman aman yetiyor/ Annesine kara da haber gidiyor

Yazması oyalı kundurası boyalı / Yâr benim aman aman yâr benim
Uzun da geceler yar boynuma/ Sar beni aman aman sar benim

İki keklik bir dereden su içer / Dertli de keklik dertsizlere dert açar
Aman aman dert açar/ Buna yanık sevda derler tez geçer

Yazması oyalı kundurası boyalı / Yâr benim aman aman yâr benim
Uzun da geceler yar boynuma/ Yâr benim aman aman yâr benim (*)

Sarıkamış'da binlerce vatan evladı şehit oldu, kimi donarak, kimi vurularak. Bu vatan ve bu millet için, canını feda etmekten çekinmeyen kahraman Türk askerlerini, bütün şehitlerimizi saygıyla, sevgiyle ve minnetle anıyorum. Ruhları şad olsun... 

Esin Bozdemir

(*) ‘İki Keklik Bir Kayada Ötüyor’ Balıkesir Yöresine ait olan bu türkü;

22.06.1950 yılında Muzaffer Sarısözen tarafından derlenmiştir.
Kaynak: 'Türkülerimizin Hikâyeleri', Yusuf Eren - Kolaj /Foto: Burdan

'Kesik Çayır Biçilir mi' Türküsünün Hikâyesi