Tevfik Fikret şiirleriyle devrim yaratmayı sürdürüyor hâlâ!

24 Aralık 1867 - 19 Ağustos 1915

Tevfik Fikret, bir şairin çok ötesinde, hem bir ressam, bir öğretmen ve mimar ve hem de yürekli bir vatanseverdi. O, sanatı hayatın merkezine oturtmuş ve tıpkı bugün cumhuriyetin temellerinin sarsılmak istendiği gibi, dün de temelleri çatırdayan bir imparatorluğun, dökülen değerler sistemini yerden yere vurmuştu. Aydın hassasiyeti ile karanlığı delen güçlü bir ışık gibi; 

“Eğer bu memlekette bir gün sabah olacaksa...” diyerek doğru bildiği yolda yalnız yürümekten hiç çekinmemiş... vicdanının sesinden başka hiçbir güce boyun eğmemişti. 

Enis Batur, “Tevfik Fikret, şairden fazladır, fazlasıdır. Çünkü Tevfik Fikret bir simgeye dönüşmüştür.” der Ayrıca; 

Siyasal duruşunun “Fikri hür vicdanı hür olma özelliğinde billurlaştığını” söyler.

Modern şiirin doğumunu, Yahya Kemal’i, Ahmet Haşim’i olduğu kadar Nâzım Hikmet’i ve sonrasında gelen şairleri etkileyen ana figür ve simge şüphesiz Tevfik Fikret’tir. Tevfik Fikret’i diğerlerinden ayıran, Namık Kemal’den devraldığı “hürriyet” bayrağıdır. 

Türk Milleti’nin kurtarıcısı ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu ölümsüz önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün düşünce yapısının ve kişiliğinin oluşumunda, Tevfik Fikret’in büyük bir rolü olmuştur. 

- Öyle ki, her ikisinin de düşünce ve eylemlerinin karşılaştırılmasının sonucunda, Fikret’in arzuladığı genç tipinin Atatürk’te toplandığı ve Türk Devrimi’nin de, Fikret’in istediği sosyal değişmelerin gerçekleştiği bir hareket olduğu ileri sürülebilir. Daha başka bir deyişle; “Siz ey feza-yı ferdanın küçük güneşleri / Artık birer birer uyanın” diye haykırırken Fikret’in, o küçük güneşlerden yapmalarını istediği şeyler, Mustafa Kemal Atatürk’ün Türk İnkılâbı’nı gerçekleştirmesiyle yerine gelmiştir. Kaldı ki, Fikret’i düşünce bütünlüğü ile Atatürk o derece benimsemiştir ki; “Fikret kimdir biliyor musunuz? O’nu tanıyanlar, benim ne yapmak istediğimi kavrayacak kimselerdir” sözü, Atatürk’e aittir - (*) 

Sanatçı hassasiyeti ve duyarlılığında yaşam tarzına aykırı olan istibdat Rejimini (ölümünden önceki birkaç yılını Aşiyan ‘ındaki evinde münzevi geçirerek) en çok II. Abdülhamid’e ve II. Meşrutiyet’in parti diktasına karşı durmuş ve tepkisini ortaya koymuştu.

Tevfik Fikret öğretmen kimliğini Rousseau’nun izini sürerek üst seviyelere çıkarmıştı. Gecenin bittiğini, karanlığın aydınlandığını kendisi göremeyecek olsa bile gençleri o ışığa hazırlamak için hep can atıyordu. Şiirlerin her biri birer abide değerinde idi.  Ama ne yazık ki, Tevfik Fikret’i özümseyen, onun şiirlerini anlayan pek azdır. 

‘Hâluk’un Âmentüsü’nde “Toprak vatanım nev’-i beşer milletim insan /İnsan olur ancak bunu iz’ânla inandım/Şeytan da biziz cin de ne şeytan ne melek var /Dünya dönecek cennete insanla inandım” diyen Fikret, ne derseniz deyin başkaldıran, boyu eğmeyen, teslim olmayan bir isyankârdır. Ve Tevfik Fikret’i özel kılan da bu duruştur!  

Fikret’in şiirlerini; ‘Zelzele’, ‘Doksan Beşe Doğru’, ‘Bir Lahzâ-i Teahhur’, ‘Çınar’, ‘Sis’, ‘Hân-ı Yağma’,’Tarih-i Kadim’ gibi…” tüm benliğimizde hissederek okumak ve irdelemek, düşün dünyasındaki gerçeklerini iyi saptamak, doğru  analiz etmek ve anlamak, bugünü de doğru okumak demek olacaktır.

Yağma Sofrası 

Bu sofracık, efendiler – ki bekler yutulmayı / Huzurunuzda titriyor – şu ulusun hayatıdır. Ulusun ki acılı, ulusun ki eşiğinde ölümün! / Ama sakın çekinmeyin, yiyin, yutun hapır hapır… Yiyin, efendiler yiyin; bu doyumsuz sofra sizin, / Doyuncaya, tıksırıncaya, çatlayıncaya kadar yiyin!   

Efendiler pek açsınız besbelli yüzünüzden;Yiyin, yemezseniz bugün, yarın kalır mı kim bilir? Şu doyumcu sofra, bakın gelişinizle övünçlü! / Hakkıdır kutsal savaşınızın, evet, o hak da elde bir… Yiyin, efendiler yiyin; bu iç şenliği sofra sizin, / Doyuncaya, tıksırıncaya, çatlayıncaya kadar yiyin…   

Bütün bu nazlı beylerin ne varsa ortalıkta say: Soy sop, şeref, gösteriş, oyun, düğün, konak, saray, / Tüm sizindir efendiler, konak, saray, gelin, alay;Tüm sizindir, tüm sizindir, hazır hazır, kolay kolay… Yiyin, efendiler yiyin; bu doyumsuz sofra sizin, / Doyuncaya, tıksırıncaya, çatlayıncaya kadar yiyin!   

Büyüklüğün sindirimi biraz ağır olsa da yok zarar, / Görkemli yüceliği, öç alıcı sevinci var, Bu sofra gönül almanızdan böyle ısınır ve ışıldar. /Sizin şu baş, beyin, ciğer, bütün şu kanlı lokmalar… Yiyin, efendiler yiyin; bu doyumsuz sofra sizin, / Doyuncaya, tıksırıncaya, çatlayıncaya kadar yiyin!   

Verir zavallı memleket, verir ne varsa; malını, /Varlığını, hayatını, umudunu, hayalini, Tüm olanca rahatını, olanca gönül balını, / Hemen yutun, düşünmeyin haramını, helalini…  Yiyin, efendiler yiyin; bu doyumsuz sofra sizin, / Doyuncaya, tıksırıncaya, çatlayıncaya kadar yiyin!   

Bu harmanın gelir sonu, kapıştırın giderayak! Yarın bakarsınız söner bugün çatırdayan ocak! / Bugünkü mideler sağlam, bugünkü çorbalar sıcak; Atıştırın, tıkıştırın, kapış kapış, çanak çanak… Yiyin, efendiler yiyin; bu cümbüşlü sofra sizin; / Doyuncaya, tıksırıncaya, çatlayıncaya kadar yiyin! 

Şiir: Tevfik Fikret

Günümüz Türkçesi: Ceyhun Atuf Kansu    

Tevfik Fikret yaşarken olduğu gibi ölümünden günümüze gelinceye değin aradan geçen 100 yıl gibi bir zaman dilimine rağmen hâlâ tartışılan, yazdıkları hâlâ ilgi uyandıran, üzerinde düşünülen, konuşulan büyük bir şahsiyettir. 

Hayat tarzı, mücadelesi, yaptıkları, yazdıkları ve eserleriyle sadece 48 yıllık bir hayatın içine koskoca bir dünyayı sığdırmış ve birikimiyle, öngörüleriyle iz bırakan nadide insanlar arasında yerini almıştır.   

Ölümünün 100. yıldönümü'nde TEVFİK FİKRET Aşiyan’daki evinden Türkiye’nin geleceğine umutla bakarken, şiirleriyle devrim yaratmayı sürdürüyor hâlâ!..   

Esin Bozdemir  

'Yiyin efendiler yiyin'
bir de Cem KARACA'dan dinleyin.

Yardımcı Kaynak:
(*) Tevfik Fikret ve Atatürk üzerindeki Etkileri

Görseller  burdan, burdan