MİHRİ HATUN - Venüs'e adını yazdıran kadın

Şu kadim topraklardan kimler gelip geçmedi ki!. kimileri adını dağlara, taşlara yazdırdı!. kimileri yüreklerimizde sonsuza dek yaşayacak... ama kimileri de var ki, ulaşılmaz dediğimiz diyarlara, hem de çok-çok uzaklara!... semalara kadar uzanıp adını bir gezegene yazdırdı!.

'Böyle de iz bırakmak!. Galakside hem de!.. kime nasip olmuş ki!' dediğinizi duyar gibiyim...Üstelik O, bir Türk kadınıydı! Sıradan bir kadın değildi elbette.. İşte O kadın, İlk  Divan Şairimiz  MİHRİ HATUN'du.

Bizim yeterince bilmediğimiz ve tanımadığımız MİHRİ HATUN'u NASA bulmuş, önemini ve değerini bilmiş.. Yetinmemiş ve adı genellikle kadınlarla anılan VENÜS Gezegenindeki bir kratere  'MİHRİ HATUN' adını vermiş. 

Ne yazık ki kendi müfredatımızda dahi olmayıp, Hollanda, Almanya, Belçika gibi ülkelerin müfredatında yer alan ve dünyaca tanınan bu değerli kadını, biz (pek azımız hatta) sadece adını biliriz hepsi o kadar!. 

Ben de Mihri Hatun adını duymuştum duymasına ama inanın böyle önemli bir bilgiyi ancak Amasya'ya yapmış olduğumuz geziler neticesinde öğrenmiştim. (Mihri Hatun Krateri, Yer: Venüs Gezegeni: Görsel buradan bkz)

Mihri Hatun, 1460 senesinde Amasya'da doğmuştu.
Asıl adı Mihrinnisa ya da Fahrünnisa'dır. Anlamı ise Kadınlığın Güneşi. Bazı insanlara isimleri ne kadar da yaraşır. Şiirlerinde kullandığı  "Mihrî" mahlasını ise kendisi de bir şair olan babası Mehmet Çelebi bin Yahya'dan (Belâyî) almıştır.  

Ama Mihri hatun herhangi bir  kadın değildi. Çünkü babası, Amasya Kadısı idi. Ve ayrıca Şecaattin Dergahının da piriydi.   İyi eğitim görmüş, kendisini birçok konuda yetiştirmişti. Dolayısı ile böyle bir aileden gelen çocuk da kendisini pek çok konuda yetiştirmişti. Dönemin önemli şairlerini okumuş ve yorumlamıştı. Ve daha 14 yaşına geldiğinde, Beyazıt'ın annesi Gülbahar Sultan'a, nedimelik yapsın diye saraya alınmıştı.  

Sultan 2. Bayezid'in şehzadesi Ahmed'in Amasya'da Vali olarak bulunduğu sıralarda onun sarayında düzenlenen sanat meclislerinde erkeklerle birlikte yer alan, şiirleriyle olduğu kadar bilgisi ve güzelliğiyle de herkesin hayran olduğu Mihri Hatun hiç evlenmemiştir.  

Güzelliğiyle bölgede ün salan Mihrî Hatun, sade bir dille yazdığı kaside ve gazelleriyle tanınır. Diğer divan şairi kadınlardan aşkı çekinmeden kullanmasıyla ayrılır. Şairi Necati Bey’i kendisine örnek aldığı, şiirlerini Necati Bey'e gönderip fikrini öğrenmeye çalıştığı iddiaları da vardır. Söylentilere göre Necati Bey ile aralarında duygusal yakınlaşma vardı. Ayrıca şiirlerinde, Müeyyedzâde Abdurrahman Çelebi ve Sinan Paşazâde İskender Çelebi’ye duyduğu aşka dair ipuçlarına da rastlanmaktadır.  

'Mihrî Hanım Divanı' 1967'de Moskova'da basılmıştır. Türkiye'de ise 'Mihri Hanım Divanı' 2007'de basılmıştır. ( Mihri Divanı, Mehmet Aslan, Amasya Valiliği Kültür Yayınları ) Türkolog Yazar; Meryem Aybike Sinan  'Mihri Hatun'un divanını ortaya çıkaran bir Rus Türkologdur.'Bir şiirinde; 

'Bir akıllı kadın, kırk akılsız erkekten üstündür' der. 

Çünkü nakıs akl olur dirler nisa / Her sözin mağrur tutmakdur reva / Lik Mihri dainün zannı budur / Bu sözi dir ol ki kamil usludur / Bir müennes  yiğ durur kim ehl ola / Bin müzekkerden ki ol na-ehl ola / Bir müennes yiğ ki zihni pak ola / Bin müezzekkerden bi-idrak ola (*) MİHRİ HATUN (1470 - 1506)

Günümüz Türkçesi ile;  

( Kadınlar eksik akıllı olur derler. / Bundan dolayı, onların her sözünü boş saymak yerinde olur derler. Mihri duacınızın zannı budur ki, olgun ve akıllı kişiler şu sözü söylerler: Becerikli bir kadın, beceriksiz bir erkekten iyidir. Zihni açık bir kadın, anlayışsız bin erkekten iyidir. ) 

Bir başka GAZEL örneği; 

' Ben senin vefalı bir sevgili olduğunu umuyor­dum!'

Ben umardım ki seni yâr-ı vefadar olasın / Ne bileydüm ki seni böyle cefakâr olasın. Hele sen kaide-i cevrde eksük komedin / Dostluk hakkı ise ancağ ola var olasın. / Reh-i aşkında neler çekdüğüm ey dost benüm, / Bilesin bir gün ola aşka giriftar olasın. Sözüme uymadın ey asılası dil, dilerem / Ser-i zülfüne anun âhiri berdâr olasın / Beni âzadeike aşka giriftar ettin      / Göreyim sen de benüm gibi giriftar olasın / Beddua etmezem amma ki Hûda'dan dilerem / Bir senün gibi cefakâra havadar olasın. / Şimdi bir haldeyiz kim ilenen düş-menine / Dir ki Mihrî gibi sen dahi siyehkâr olasın.

Günümüz Türkçesi ile;

Ben senin vefalı bir sevgili olduğunu umuyor­dum. Senin böyle eziyet eden birisi olduğunu nasıl bilebilirdim? Ey dostum! Senin aşkının uğrunda benim neler çektiğimi bir gün sen de aşka tutulduğun zaman anlarsın. / Sözümü dinlemedin, ey asılası gönül! Dilerim onun saçma sonunda asılmış olursun., / Sen ki gül bahçesini andıran gönlün yeni açıl­mış taze bir gülüsün; her dikene ve çerçöpe (değersiz insanlara) yâr olman hiç uygun düşer mi? Hür bir kimse iken beni aşka esir ettin. Senin de benim gibi aşka tutulduğunu görmek isterim. / Ben aslında beddua etmem. Ama senin de ken­din gibi eziyet çektiren bir sevgiliye tutulup âşık olmanı isterim! / Şimdi öyle bir durumdayız ki, düşmanına bed­dua edenler: “Sen de Mihri gibi bahtı kara olasın.” Diyorlar.

Kültür düzeyi yüksek bir ailede yetişen MİHRİ HATUN yaşadığı dönemde saygı duyulan bir şair olmayı başarmıştır..Türk Edebiyatı'nın kişilik ve karakter olarak en güçlü isimlerden biri olan Mihri Hatun, kendi ülkesinde yeterince tanınmasa da O, tüm dünyanın tanıdığı  üstelik adını, Venüs'deki bir kratere yazdıracak kadar da çağların ötesine geçmiş bir TÜRK KADINI'dır.  

Esin Bozdemir

 

Ünlü şairi, Türkolog yazar Meryem Aybike Sinan, ("Mihri Hatun'un divanını ortaya çıkaran bir Rus türkologdur.) "Kelimelerin Sultanı Mihri Hatun" kitabı ile okurlarla buluşturuyor.  ( İlk fırsatta alıp okumak istiyorum.. bkz   )  

NOT: 500’e yakın krater bulunan Venüs gezegeninde, pek çok ünlü kadın yazarların ve dünya dillerinde sık kullanılan başka kadınların isimleri de verilmiş. Bu kraterler arasında bir başka Türk kadın yazarın da adı var! O da, Halide Edib Adıvar’dır.  (Görsel Burdan)

Kaynak Bilgiler: Amasya Belediyesi Kültür Yayınları ve; bkz, bkz + Görsel: burası