26 Şubat 2016 Cuma

MİHRİ HATUN - Venüs'e adını yazdıran kadın

Şu kadim topraklardan kimler gelip geçmedi ki!. kimileri adını dağlara, taşlara yazdırdı!. kimileri yüreklerimizde sonsuza dek yaşayacak... ama kimileri de var ki, ulaşılmaz dediğimiz diyarlara, hem de çok-çok uzaklara!... semalara kadar uzanıp adını bir gezegene yazdırdı!.
'Böyle de iz bırakmak!. Galakside hem de!.. kime nasip olmuş ki!' dediğinizi duyar gibiyim...Üstelik O, bir Türk kadınıydı! Sıradan bir kadın değildi elbette.. İşte O kadın, İlk  Divan Şairimiz  MİHRİ HATUN'du.
Bizim yeterince bilmediğimiz ve tanımadığımız MİHRİ HATUN'u NASA bulmuş, önemini ve değerini bilmiş.. Yetinmemiş ve adı genellikle kadınlarla anılan VENÜS Gezegenindeki bir kratere  'MİHRİ HATUN' adını vermiş. 
Ne yazık ki kendi müfredatımızda dahi olmayıp, Hollanda, Almanya, Belçika gibi ülkelerin müfredatında yer alan ve dünyaca tanınan bu değerli kadını, biz (pek azımız hatta) sadece adını biliriz hepsi o kadar!. 
Ben de Mihri Hatun adını duymuştum duymasına ama inanın böyle önemli bir bilgiyi ancak Amasya'ya yapmış olduğumuz geziler neticesinde öğrenmiştim. (Mihri Hatun Krateri, Yer: Venüs Gezegeni: Görsel buradan bkz)
Mihri Hatun, 1460 senesinde Amasya'da doğmuştu.
Asıl adı Mihrinnisa ya da Fahrünnisa'dır. Anlamı ise Kadınlığın Güneşi. Bazı insanlara isimleri ne kadar da yaraşır. Şiirlerinde kullandığı  "Mihrî" mahlasını ise kendisi de bir şair olan babası Mehmet Çelebi bin Yahya'dan (Belâyî) almıştır.  
Ama Mihri hatun herhangi bir  kadın değildi. Çünkü babası, Amasya Kadısı idi. Ve ayrıca Şecaattin Dergahının da piriydi.   İyi eğitim görmüş, kendisini birçok konuda yetiştirmişti. Dolayısı ile böyle bir aileden gelen çocuk da kendisini pek çok konuda yetiştirmişti. Dönemin önemli şairlerini okumuş ve yorumlamıştı. Ve daha 14 yaşına geldiğinde, Beyazıt'ın annesi Gülbahar Sultan'a, nedimelik yapsın diye saraya alınmıştı.  
Sultan 2. Bayezid'in şehzadesi Ahmed'in Amasya'da Vali olarak bulunduğu sıralarda onun sarayında düzenlenen sanat meclislerinde erkeklerle birlikte yer alan, şiirleriyle olduğu kadar bilgisi ve güzelliğiyle de herkesin hayran olduğu Mihri Hatun hiç evlenmemiştir.  
Güzelliğiyle bölgede ün salan Mihrî Hatun, sade bir dille yazdığı kaside ve gazelleriyle tanınır. Diğer divan şairi kadınlardan aşkı çekinmeden kullanmasıyla ayrılır. Şairi Necati Bey’i kendisine örnek aldığı, şiirlerini Necati Bey'e gönderip fikrini öğrenmeye çalıştığı iddiaları da vardır. Söylentilere göre Necati Bey ile aralarında duygusal yakınlaşma vardı. Ayrıca şiirlerinde, Müeyyedzâde Abdurrahman Çelebi ve Sinan Paşazâde İskender Çelebi’ye duyduğu aşka dair ipuçlarına da rastlanmaktadır.  
'Mihrî Hanım Divanı' 1967'de Moskova'da basılmıştır. Türkiye'de ise 'Mihri Hanım Divanı' 2007'de basılmıştır. ( Mihri Divanı, Mehmet Aslan, Amasya Valiliği Kültür Yayınları ) Türkolog Yazar; Meryem Aybike Sinan  'Mihri Hatun'un divanını ortaya çıkaran bir Rus Türkologdur.'Bir şiirinde; 
'Bir akıllı kadın, kırk akılsız erkekten üstündürder. 
Çünkü nakıs akl olur dirler nisa / Her sözin mağrur tutmakdur reva / Lik Mihri dainün zannı budur / Bu sözi dir ol ki kamil usludur / Bir müennes  yiğ durur kim ehl ola / Bin müzekkerden ki ol na-ehl ola / Bir müennes yiğ ki zihni pak ola / Bin müezzekkerden bi-idrak ola (*) MİHRİ HATUN (1470 - 1506)
Günümüz Türkçesi ile;  
( Kadınlar eksik akıllı olur derler. / Bundan dolayı, onların her sözünü boş saymak yerinde olur derler. Mihri duacınızın zannı budur ki, olgun ve akıllı kişiler şu sözü söylerler: Becerikli bir kadın, beceriksiz bir erkekten iyidir. Zihni açık bir kadın, anlayışsız bin erkekten iyidir.
Bir başka GAZEL örneği; 
Ben senin vefalı bir sevgili olduğunu umuyor­dum!'
Ben umardım ki seni yâr-ı vefadar olasın / Ne bileydüm ki seni böyle cefakâr olasın. Hele sen kaide-i cevrde eksük komedin / Dostluk hakkı ise ancağ ola var olasın. / Reh-i aşkında neler çekdüğüm ey dost benüm, / Bilesin bir gün ola aşka giriftar olasın. Sözüme uymadın ey asılası dil, dilerem / Ser-i zülfüne anun âhiri berdâr olasın / Beni âzadeike aşka giriftar ettin      / Göreyim sen de benüm gibi giriftar olasın / Beddua etmezem amma ki Hûda'dan dilerem / Bir senün gibi cefakâra havadar olasın. / Şimdi bir haldeyiz kim ilenen düş-menine / Dir ki Mihrî gibi sen dahi siyehkâr olasın.
Günümüz Türkçesi ile;
Ben senin vefalı bir sevgili olduğunu umuyor­dum. Senin böyle eziyet eden birisi olduğunu nasıl bilebilirdim? Ey dostum! Senin aşkının uğrunda benim neler çektiğimi bir gün sen de aşka tutulduğun zaman anlarsın. / Sözümü dinlemedin, ey asılası gönül! Dilerim onun saçma sonunda asılmış olursun., / Sen ki gül bahçesini andıran gönlün yeni açıl­mış taze bir gülüsün; her dikene ve çerçöpe (değersiz insanlara) yâr olman hiç uygun düşer mi? Hür bir kimse iken beni aşka esir ettin. Senin de benim gibi aşka tutulduğunu görmek isterim. / Ben aslında beddua etmem. Ama senin de ken­din gibi eziyet çektiren bir sevgiliye tutulup âşık olmanı isterim! / Şimdi öyle bir durumdayız ki, düşmanına bed­dua edenler: “Sen de Mihri gibi bahtı kara olasın.” Diyorlar.
Kültür düzeyi yüksek bir ailede yetişen MİHRİ HATUN yaşadığı dönemde saygı duyulan bir şair olmayı başarmıştır..Türk Edebiyatı'nın kişilik ve karakter olarak en güçlü isimlerden biri olan Mihri Hatun, kendi ülkesinde yeterince tanınmasa da O, tüm dünyanın tanıdığı  üstelik adını, Venüs'deki bir kratere yazdıracak kadar da çağların ötesine geçmiş bir TÜRK KADINI'dır.  
Esin Bozdemir

 
Ünlü şairi, Türkolog yazar Meryem Aybike Sinan, ("Mihri Hatun'un divanını ortaya çıkaran bir Rus türkologdur.) "Kelimelerin Sultanı Mihri Hatun" kitabı ile okurlarla buluşturuyor.  ( İlk fırsatta alıp okumak istiyorum.. bkz   )  
NOT: 500’e yakın krater bulunan Venüs gezegeninde, pek çok ünlü kadın yazarların ve dünya dillerinde sık kullanılan başka kadınların isimleri de verilmiş. Bu kraterler arasında bir başka Türk kadın yazarın da adı var! O da, Halide Edib Adıvar’dır.  (Görsel Burdan)
Kaynak Bilgiler: Amasya Belediyesi Kültür Yayınları ve; bkz, bkz + Görsel: burası 

16 yorum:

  1. Çok ilginç bir bilgilendirme.. Her zamanki gibi.. Değerli ve bilinmesi gereken ..
    Teşekkürlerimle Esin'im.. Paylaşıyorum izninle.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. @gülsen VAROL
      Gerçekten gözardı edinilmeyecek kadar önemli bir konu bu!.
      Medyada neden öne çıkarılmaz böylesi haberler, anlamak mümkün değil!.
      Elbette paylaşabilirsiniz..Ben teşekkür ederim Gülsen Hoca'm...

      Sil
  2. Hiç bilmiyordum. Ne kadar ilginçmiş, çok güzel ama evlenmemiş, yazdığı şiirdeki gibi belki sevdiği adam hayırsız çıktı ya da feministti kim bilir:) çok teşekkürler. :)

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. @bücürükveben
      Sıradışı bir kadınmış. Yaşadığı çağın çok üzerinde..üstelik hem marjinal hem de feminist bir kadınmış.
      Güzelliği ve kültürel birikimi ile Venüs'deki bir kratere adını yazdırmayı hak etmiş!
      ben teşekkür ederim. :)

      Sil
  3. Mihri Hatun'u daha önce duymamıştım.Yabancılar kadar kendi sanat ve bilim adamlarına sahip çıkamayan toplumuz,bu çok acı.Tanıtım paylaşımı için teşekkür eder güzel bir hafta sonu dilerim.Esen kalın.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. @WarhaWk - Cenk,
      Ben de öğrendiğim zaman, bir Türk kadını olarak hem-cinsimle gurur duydum..ama bir o kadar da büyük bir üzüntü içinde oldum. Ne yazık ki kendi değerlerinin farkında olmayan bir toplumuz. Eğitim politikamız, bilinç düzeyimiz, bizleri onurlandıran ve çağın ötesine uzanmış bu değerli insanların çok gerisinde!. Ben teşekkür ederim. Esenlikle..

      Sil
  4. Yeni, ilginç bir tanıtım. Doyurucu açıklamalar gene bilinmezleri su yüzüne çıkarıyor. Venüs Gezegenindeki kratere adının yazılmasını hiç duymamıştık. Gençlere açıklanması ne iyi olurdu.
    Bu değerli Divan şairinin 36 yaşında ölmüş olması çok dramatik. Ne kadar erken.
    Elinize- emeğinize sağlık.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. @Makbule Abalı,
      Geçtiğimiz yıl iyi ki biz de Amasya'ya gittik ve bu vesile ile hayran olduğumuz Amasyayı gezerken aynı zamanda pek çok yeni bilgiyi de beraberinde öğrenmiş olduk. Venüs Gezegeninde ayrıca bir başka kratere Halide Edip Adıvar'ın da adı verilmiş.
      Evet çok genç yaşta ölmüş.. İlginç bir hayatı olmuş. Niye müfredatımızda yer bulmaz, ayrıca niye böyle sıra-dışı insanların hayatları sinemaya aktarılmaz! Ben teşekkür ederim..

      Sil
  5. Ben de bu kadar detay bilmiyordum Esin 'ciğim ,çok teşekkürler.Son zamanlarda sık söylr oldum Türk tarihi yeniden yazılmalı ,her alanda.Yeni bilgiler yeni kuşaklara aktarılmalı.Mihri Hatun Fotoğrafına takıldım ,temsili olmalı ?Sevgi ile...

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. @Arzu Sarıyer,
      Kesinlikle çok haklısınız Arzu Öğretmenim. Ben de sizinle aynı düşüncedeyim, Türk tarihi yeniden yazılmalı ve yeni bilgiler yeni kuşaklara aktarılmalı. Temsili olup olmadığını bilmiyorum ? hemen her yerde bu fotoğrafı kullanılmış!.. resim de olabilir? Sevgi ve esenlikler dilerim...

      Sil
  6. Bu kadar güzel ve yetenekli olmak ve gencecik yaşında dünyadan ayrılmak.
    Gerçekten çok güzel ve zeki bir kadınmış. Böyle bir kadın nasıl olur da aşkına karşılık bulamaz ve eziyet görür. Bunun yanıtını gazelinde nasıl da ortaya dökmüş. Zarif bir şekilde ah etmiş.
    Venüs'teki kraterlere kadın ismi verildiğini bir ara okumuştum ama Mihri Hatun'un adını inan hiç hatırlamıyorum Esinciğim. Acaba haberde bile mi adı geçmemişti :(

    Mihri Hatun deyince padişahlardan birinin kızıymış zannedilir genelde...
    Sayende tarihimizden çok çok değerli bir kadını detaylı bir şekilde tanıdık.
    Emeğin için teşekkürler, sevgiler...

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. @Zeugma,
      Sıra-dışı bir Türk kadınıymış! Üstelik güzel ve
      güzel olduğu kadar da bilgili, yetenekli bir kadın!
      Ne yazık ki aşkına karşılık bulamamış ve genç yaşında hayata veda etmiş..
      Hayat adil değil!. Ve bu değerli insanları bizim bilmiyor oluşumuz ne büyük bir eksiklik..

      Adı kadınlarla anılan Venüs gezegenine, Nasa muhakkak ki,
      dünya üzerindeki sıra-dışı kadınları seçmiş olmalı.. Bizden de 2 Türk kadınını seçmiş...
      Biz kendi değerlerimizi ancak, başkaları ortaya çıkardığında fark edebiliyoruz!. Hem trajik-hem de komik bir durum!. geç de olsa öğrendik sonunda ;) ben teşekkür ederim Zeugmacığım..Sevgilerimle..

      Sil
  7. Mihri Hatun'un şiirlerini bizim Edebiyat kitaplarında görmedim. Ama X111ş yüzyıldan XX. Yüzyıla Türk şiiri adlı kitapta rastkadım. Kitaptaki şiirler <Prof. Dr Annmarie Schimmel tarafından Almanca'ya tercüme edşlmişti.

    YanıtlaSil
  8. @Neset Ersoy,
    Ne yazık ki kendi öz vatanında bu değerli divan şairi yeterince bilinmiyor. Oysa her yönüyle ne kadar özel bir kadın Mihri Hatun!. Müfredatlara bu özel insanlar kesinlikle yazılmalı ve yeni kuşaklara bu bilgiler aktarılmalı. Kitabı not aldım. Bu önemli paylaşım adına çok teşekkür ederim Neset Bey. Esenlikle..

    YanıtlaSil