KARİYE MÜZESİ – Museum of Chora

Mimarisiyle, eşsiz mozaik ve freskleriyle KARİYE MÜZESİ

İstanbul'un Fatih ilçesine bağlı Edirnekapı’da bulunan Kariye Müzesi, mimarisi, eşsiz mozaik ve freskleriyle Doğu Roma Sanatının en orijinal yapılarından biridir.  Ve bu özellikleriyle ziyaretçilerine görsel bir şölen yaşatır. Türkiye’de en fazla freske sahip olan müze, aynı zamanda en eski kilise olma özelliğiyle de önemlidir. Bu yüzden, özellikle sanat tarihi ve arkeoloji meraklılarına, sanatçılara ilham kaynağı olacak kadar da zengin bir müzedir.

Eşine az rastlanır mozaiklere ve fresklere tanık oluyoruz Kariye’de. Geçmişin bütün izleri bu taş mekânın duvarlarında. Duvarlardaki resimler dile gelmişler adeta ve tüm hikâyeyi anlatıyorlar sırasıyla.

Kariye Müzesi - Girişte Cana'da Düğün tablaosu mozaiyi

Canlı ve neşeli çizgilerin yer aldığı İncil tasvirleri, çileden uzak, aydınlık tonlar içinde ince bir duyarlılıkla anlatılıyor.

Figürler görünüşlerini naif biçimlere sokan renklerle yansıtmışlar. Kariye mozaik ve freskleri Bizans resim sanatının son dönemine ait (14. yy.) en güzel örneklerini oluşturuyor. Derinlik fikri, figürlerin hareket ve plastik değerlerinin verilişi, figürlerdeki uzama bu üslubun özellikleridir. İtalyan Rönesans’ına paralel ilerleyen Bizans Sanatı'ndaki yeni uyanışın önemli örnekleridir.

Yapının farklı mimari çizgilerle durgun görünmeyen hareketli dış yüzü ise içindeki görkemli resimlerin varlığına işaret eder gibi…

MÜZENİN TARİHİNE GELİNCE…

Kariye (Chora) Kilisesi, 6. yüzyıla kadar uzanan bir geçmişe sahiptir. Şu anda Kariye Müzesi’nin bulunduğu kilisenin İmparator Justinianus  (527–565) zamanında yapıldığı biliniyor. Kommenoslar döneminde Blakhernai Sarayının yakınında olduğu için kilise önemli dini merasimlerde saray şapeli olarak kullanılmıştır.

XI. yy. sonlarında İmparator I. Alexios’un (1081-1118) kayınvalidesi Maria Daukaina, kiliseyi yeniden inşa ettirmiştir. Latin istilası (1204–1261) sırasında bu kilisede tahrip edilmiş, II. Andronikos (1282- 1328) döneminde Sarayın Hazine Nazırı Theodoros Metokhites (1313) tarafından onarılan kilisenin kuzeyine bir ek, batısına exonarteks ve güneyine şapel (Parekklesion) eklenmiş mozaik ve fresklerle bezenmiştir.

Çeşitli onarımlarla varlığını devam ettiren Kariye, 1453 yılında İstanbul’un fethinden sonra Kilise olarak kullanılmış, 1511 Vezir Hadım Ali Paşa tarafından camiye çevrilmiştir. Cumhuriyetin ilanını izleyen yıllardan sonra, 1945 yılında müzeye dönüştürülmüş olan Kariye,  Bizans resim sanatının son dönemine ait muhteşem mozaik ve freskleriyle Fatih bölgesi’nin en önemli simgelerinden biridir.

MERYEM VE İSA’NIN HAYATI

Girişteki iki koridorda, kronolojik olarak, Bakire Meryem ve İsa’nın hayatları, İncil’de olduğu gibi, mozaiklerle anlatılıyor. Duvar resimleri bir artistler grubunun eseri. Orta mekânın üst kısımlarındaki mozaikler ise günümüze ulaşamamış.

Yandaki ek şapelde ise dini konular fresk olarak işlenmiş. Kilise ve sarayın ileri gelenlerinin figürleri de dikkat çekici. Burada bulunan mozaikler çeşitliliği ile olduğu kadar estetik olgunluk açısından da şaşkınlık verici bir görüntüye sahip.

Her zaman görmeye alışık olduğumuz çarmıha gerilmiş acılar içinde
bir İsa görüntüsü ve azizlerle karşılaşmıyoruz Kariye’de.

*****

Kariye Müzesi - İsa'nın çölde şeytan tarafından ayartılmaya çalışılması mozaiyi

Her figür sokaklarda gezen  sıradan insanlar gibi sıcakkanlı ışığın içinde, umut vadeden bir şekilde resmedilmiş. Ana kilise giriş kapısının üzerindeki mozaik çok dikkat çekici. Bu mozaikte Teodoros Metokhites İsa’ya kilisenin maketini verirken tasvir ediliyor.

Kariye Müzesi – İç Mekân

Kariye Müzesi - Koimesis Mozaiyi -Naos

*****

Müzenin apsis yarım kubbesindeki freskte, İsa’nın Adem ve Havva’yı
lahitlerinden çekerek çıkardığı sahne görünüyor.

Renkli mermerlerle kaplı bu duvarda bir de sürüngen bir fosil giriyor objektifimize

İsa’nın ayakları altında kırılmış kapılar, kilitler, bağlanmış bekçi ve cehennem var. Sol tarafında dürüst dindarlar, sağ tarafında Vaftizci Yahya, kral, Peygamberler ve dindar grubu duruyor. Solda İsa’nın dirilişi, sağda Jairus’un kızının dirilişi mucizeleri görülüyor.

Üst kemer ortasındaysa, madalyonun içinde, baş Melek, Cebrail var. Solda Meryem, sağda Vaftizci Yahya, insanlık adına İsa’dan af dilerler. Her iki yanda 12 havari, arkada baş melekler ve gruplar halinde son mahkemeye doğru ilerleyen figürler bulunuyor. Cehennemde yanan, azap çeken çıplak figürler kalabalık halinde görülüyor.

Güney kubbe tepesinde İsa ve altında İsa'nın ecdatları mozaikleri

YÜKSEK KASNAKLI KUBBE

Yumuşak kıvrımlarıyla yalın ve gizemli yüksek kasnaklı kubbe, ortasında  Meryem ve İsa, çevresinde 12 melek figürü resmedilmiş olarak çıkıyor karşımıza. Kubbenin kemerlerinde ise Tevrat’tan alınmış bazı sahneler görülüyor.

Kariye Müzesi -Parekklesion'da Meryem ve bebek İsa

Müzede dikkat çeken figürlerden biri de Meryem’in İncil’de yer almayan hayat hikâyesini anlatan mozaikler. Bu mozaiklerde Meryem’in dünyaya gelişi, bebekliği Cebrail’in Meryem’e bir bebeği olacağını haber vermesi gibi freskler, Meryem’in yaşamının özel bir biçimde yüceltilerek dışa vurulması. Kilisenin ana bölümünde yer alan mozaikler ise Meryem’in ölümü sahnesi yalın görüntüsüyle dikkat çekiyor. “Diriliş” ve “Son Duruşma” sahnesinin anlatıldığı mozaikler ise seyredenlerin bakışına karşılık veren büyüleyici bir etkiye sahip.

*****

Kariye Müzesi çevresindeki ahşap mekânlar...

Kariye Müzesi’ni çarşamba dışında haftanın her günü  09.00-18.00 saatleri arasında ziyaret edebilirsiniz. Müze Kart’ın geçerli olduğu Kariye’de, duvarlarda resmedilen hikâyeyi  daha iyi anlamınızı sağlayacak olan dinleme aracı ile çok daha verimli bir müze ziyareti gerçekleştirebileceğinizi özellikle belirtmek isterim.  (Haritada Kariye Müzesi)

Bu sıcaklarda müzeye gitmek mi!.. nasıl olur! demeyin hiç…

Yazın en kavurucu sıcaklıklarını yaşadığımız ve neredeyse buhar olup uçacağımızı düşündüğümüz şu günlerde, binlerce yıllık geçmişe sahip taş mekânların buz gibi serinliğinde tarihe dokunmanın tam da zamanıdır şimdi.

Esin Bozdemir

Yol tarifi: haritada Kariye

Yardımcı Kaynak: Kariye Müzesi
  M  - Tlf: (0212) 631 92 41 - (0212) 522 09 89