18 Eylül 2014 Perşembe

EFES - Saint Jean Kilisesi - Basilica of St.John - Ephesus


Artemis Tapınağı'nın bulunduğu alandan Ayasuluk Tepesine doğru baktığımızda gördüğümüz tarihi mekanda; St. John Kilisesi' -St. Jean Anıtı- nin bulunduğu yerdeyiz şimdi. Ayasuluk Tepesi’nin güney eteğindeki Saint-Jean Kilisesi, Efes çevresindeki Bizans dönemi yapılarının en görkemlisi oluyor. ‘Takip Kapısı’ adlı anıtsal kapıdan girdiğimizde, kendimizi tarihi esintilerin içinde buluyoruz hemen.

Ama önce Saint Jean ya da St. John kimdir ? 
O  Hz.İsa’nın 12 havarisindan biri olan; Efes'li 'Aziz Yohanna'  - St.Jean Thelogos’dur.
İ.S. 2. yy.’ da ortaya çıkan bir Hıristiyanlık geleneğine göre İsa’nın havarisi olan St. Jean Thelogos aynı zamanda; İncil’in ve Apokalypse’nin de yazarıdır. 



Hz.İsa’nın 12 havarisinden biri olan Saint-Jean, ölümünden sonra Ayasuluk Tepesi’ne gömülür. Mezarı üzerine 4. yüzyılda ahşap çatılı bir kilise inşa edilir. Bizans İmparatoru Justinien döneminde (527-565) ilk kilisenin yerine eşi görülmemiş bir yenisinin yapılması için harekete geçilir. Tamamlanan yapının ihtişamı karşısında Efesliler’in nutku tutulmuştur.(Görsel: Buradan)

Tepenin güney yamacındaki basit mezarı üzerine 5. yy.’da Erken dönem bazilikası inşa edilir. Yazılı kaynaklarda, içinde St. Jean’ın mezarının bulunduğu ahşap çatılı bazilikanın 6.yüzyıl’da artık kullanılmayacak durumda olduğu aktarılmaktadır.

Bu bazilikanın yerine İmparator Büyük Justinianus (527-565) ve İmparatoriçe Thedora bugün kalıntıları görülen altı kubbeli kiliseyi inşa ettirmişlerdir.




Haç planlı olan bu kilise Efes’te Artemis Tapınağı’ ndan sonra inşa edilmiş en büyük dini yapıdır.  

Kuzeyindeki Hazine Dairesi ve Vaftizhane yapılarıyla birlikte Atriumu özel bir plana sahiptir.

St. Jean Kilisesi (Katedrali) Orta Çağ’da Hıristiyan Hacıların uğrak yeri “Haç Kilisesi” haline gelmiştir.


*****
St. Jean Klisesi Maketi - Model of St. John Church 

Ortaçağ boyunca Azizin mezarından kalkan tozların şifa özelliğine inanan Hıristiyanlar burayı bir hac mekânına dönüştürmüşlerdi. (Bu tür inançlar! bütün dinlerde mevcut) 



İki kat üzerine inşa edilen bu görkemli kilisenin sütun başlıklarında İmparator Justinien ve karısı İmparatoriçe Theodora’nın monogramları bugün halâ görülebilmektedir.



Saint-Jean’ın mezarı ana kubbe altındadır.

Efes halkının M.S. 7. yüzyıldan sonra Ayasuluk'a taşınması ile St. Jean Bazilikası Efes'teki eski Piskoposluk Kilisesi'nin yerini alır. Bizans Döneminde önemli bir kent ve haç merkezi konumunu sürdüren Efes, 1304 yılında Türklerin eline geçince burası;  "Ayasuluk" adını alır. 




Ayasuluk 1350 yılından sonra Aydınoğulları Beyliği'nin bir dönem başkenti olur. Erken Osmanlı Döneminde Batı Anadolu'nun liman kentlerinden biri olan Ayasuluk, daha sonra Kuşadası ve İzmir'in gelişmesi ile köy haline gelir. Cumhuriyet Döneminde ise Selçuk adını alan ilçe, tarihi ve turistik özellikleriyle dün olduğu gibi bugün de önemli bir turizm potansiyeline sahip olur.



Antik Efes’ten sonra en çok ziyaretçi çeken ve önemli bir dini merkez olan kiliseye her yıl bir milyona yakın ziyaretçi gelmekteymiş. Bu oldukça iyi bir rakam.  Üstelik her yeni buluntu antik kentleri daha fazla cazibe merkezi yapıyor. Özellikle Hıristiyanlar için Hac ziyareti demek olan;  Saint Jean Anıtın'ın güneydoğu kısmında bulunan ve yeni kazılmaya başlanılan alanda 'Piskoposluk Sarayı' nın gün yüzüne çıkarılması, eminim ilerleyen süreçlerde burayı daha da hareketlendirecektir.   

Her yıl Mayıs Ayı’nın ilk Pazar günü Selçuk’ta 'St. Jean' adıyla bir festival de düzenleniyormuş. Ziyaret tarihlerinizi festivale göre de planlayabilirsiniz benden söylemesi :) 

Efes'li Aziz Yohanna'nın anıtsal mabedi; 'St. Jean Kilisesi' ni keşfettikten sonra şimdi sırada, yine aynı lokasyonda yer alan İsa Bey Camii var. Yani demem o ki;
İnançların kardeşliğine yolculuğumuz varrrrr :)



Esin Bozdemir
Efes Gezimiz
devam edecek..



Antik Efes Celsus - 1  
Artemis Tapınağı Efes - 2

6 yorum:

  1. Hafta sonu oradaydım. Benden hızlı yazmışsın. Ben burası için kurgu hikaye planlıyorum. Sevgilerimle. Â

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. @Bahce perim,
      Ne güzel :) Her birimizin penceresinden yansımalar ayrı güzel.
      senin kurguladığın hikayeyi keyifle okuyacağım. Sevgilerimle :)

      Sil
  2. Her blog veya face'e girişimde, "tamam işte, Esin Hanım'dan geçmiş hayallerimizi canlandıran ve renklendiren yeni bir yazı daha gelmiş," diyerek, genelde aşina olduğum yerleri dolaşmak, geçmiş ayak izlerimizi daha da anlamlı kılmak... ve bunlardan da önemlisi bilmediklerimi daha detaylı öğrenmek... profesyonelce anlatıları fotoğraflarla bütünleyerek, tarihsel ögeleri ilişkilendirip özümsemek için ilk sizin sayfalarınıza bakmakta idim. (Her postunuza yorum bırakamasam da merakımdan ötürü hepsini detaylı takipteyim.)

    Efes Antik Kenti, Artemis Tapınağı'nı birinci postunuzu daha önce okudum, yorum yapacaktım. Ancak kültürümüzü renklendirip eşsiz kılan Saint Jean Kilisesi'ni şimdi görünce, sanatın ve öğrenmenin güzelliğini bir kez daha olmazsa olmazımızdır diyerek, size abartısız içten teşekkürlerimi gönderiyorum Esin Hanım.

    Esenlikler ve iyi günler dilerim size ve aileye..

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. @Mehmet Osman Çağlar,
      Tıpkı sizin gibi benim de her interneti açtığımda, takip etmekten keyif duyduğum ve zamanımı ayırmaya değer bulduğum az ama öz bloglarım var.. Yoksa yüzlerce bloğu aynı anda takip etmemize imkan yok.. Buna ne zamanımız yeter ne de bazılarına zaman harcamaya değer.. Emek vererek sayfalarımızda paylaştığımız bu kültürel miraslarımıza umarım sahip çıkar yeni jenerasyonlar...Bizim tek temennimiz budur. Biraz merak uyandırmak, ilgiyi, araştırmayı harekete geçirmek.. Şairin dediği gibi; 'bastığımız toprakların sadece toprak olmadığının' farkına varılmasını sağlamak.. Okumayı sevmeyen insanımıza bazen tek bir fotoğraf karesi çok şey anlatabilir!.. bu yüzden sunumlarımızda fotoğraf çekimlerimize elimizden geldiğince önem vermeye çalışıyoruz.

      Birbirimizi takip etmeye, yazmaya, çizmeye söylemeye umutla devam edelim..
      Paylaştıkça çoğalacağız daha da buna inanıyorum :)

      Değerli yorumunuz ve düşünceleriniz için teşekkür ederim Mehmet Bey :)
      Ben de size ve ailenize iyi haftalar dilerim..

      Sil
  3. İş yoğunluğundan yazılarınızı gecikmeli takip edebiliyorum. Dilerim tarih ve arkeolojiyi herkese sevdirirsiniz.
    Sevgi ve saygılarımla.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. @Mehmet Bilgehan Merki,
      Elbette Mehmet Bey.. Sizi anlıyorum aynı şekilde oldukça yoğun yaşıyoruz her birimiz.. Mümkün değil sürekli her yazılanı okumamız, yorum yapmamız..öyle bir beklentimiz de yok inanın... Biliyorum, fırsat olduğunda gecikmeli de olsa takip ediliyoruz :) Temennimiz düşünen, sorgulayan, araştıran insanların çoğalmasıdır. Tarihe, arkeolojiye, edebiyata, sanata, bilime...ilginin, merakın artmasıdır.

      Yeni bir haftaya girerken size ve ailenize sevgi ve saygılar..
      Esenlikler dilerim..

      Sil