Ne zaman ki Taksim'e yolum düşse, mutlaka sanatsal bir etkinlikle karşılaşır, ya da kaçırmak istemeyeceğim bir sergide bulurum kendimi.. Bazı müzeler var ki, değerli koleksiyonlara sahiptir ve neredeyse o özel koleksiyonları ile anılır olurlar. Pera Müzesi' de, bunlardan biridir.
Tepebaşı'ndaki tarihi Bristol Oteli'nin cephesi tamamen korunarak, yandaki bina ile birleştirilmesi sonucu ortaya çıkmış olan bu müzedeki eserler kadar, yapının kendisi de mimari açıdan oldukça dikkat çekicidir.
Suna ve İnan Kıraç Vakfı tarafından hizmete açılan müzenin, en gözde eserlerinden biri de, hiç şüphesiz 2004 yılında 5 trilyon TL'ye alıcı bularak 'dünya piyasalarının en yüksek fiyatlı Türk sanat eseri' unvanını kazanan 'Kaplumbağa Terbiyecisi' dir. Aynı zamanda arkeolog olan ressam Osman Hamdi Bey'in 1906 yılına tarihlenen yağlı boya tablosu bugün hâlâ yapıldığı dönemdeki güzelliğini sergilemeye devam ediyor.
Osman Hamdi Bey'in yapmış olduğu bu resim tek kelime ile muhteşem. Her sanatçı gibi, Osman Hamdi Bey'de bu eserini yorumlarken yaşadığı çevreden etkilenmiş. Öyle ki, Osman Hamdi Bey resmin yapılışından 37 yıl önce
Bağdat’tayken babasına yazdığı bir mektupta bu konuya açıklık getirmiş.
Tour de Monde dergisinin eline
geçen sayısını zevkle okuduğunu belirterek teşekkür eder. Derginin ilgili
sayısında ise, Aimé Humbert adındaki İsviçreli diplomatın Japonya’da gördüklerini
anlattığı bir makalesi de yer almaktadır. Bu makalede genellikle Koreli olduğu belirtilen
kaplumbağa terbiyecilerinden söz edilmektedir. Terbiyecilerin küçük bir davulla
çaldıkları ritim eşliğinde kaplumbağalara sıra halinde yürümeyi, alçak bir
masanın üstünde üst üste dizilmeyi öğrettiklerini anlatan metne bu etkinliği
betimleyen bir gravür de eşlik eder. Söz konusu makale ve gravürün Osman Hamdi
Bey’e eseri için bir ilk fikir, esin verdiği düşünülebilir.
Önünde durduğu pencerenin üstünde yer alan sivri kemerli alınlıkta “Şifa’al-kulûp lika’al Mahbub” yani “Kalplerin şifası, Sevgiliyle (Hz. Muhammed) buluşmaktır” yazılıdır.
Mekân olarak, sanatçının resimlerinde sıkça karşımıza çıkan Bursa Yeşil Cami’nin üst kat odası kullanılmış, figür için pek çok resminde olduğu gibi Osman Hamdi’nin kendisi modellik etmiştir.
Adamın elinde, sırtında yer alan çalgılar derviş olabileceğini akla getirse de, başlığı Elbise-i Osmaniye’de “yemeniler dolanmış keçe kalpak” olarak tanımlanan “Mardinli Kürd” tipinin başlığına benzer. Osman Hamdi’nin Viyana’da bulunduğu sırada, bu giysiyle poz verdiği bazı fotoğraflar çektirdiği bilinmektedir. Sanatçı, figür ve mekan detayları için, başka resimlerinde de sıkça görüldüğü gibi çeşitli fotoğraflardan yararlanmış olmalıdır. "
Ayrıca, Osman Hamdi Bey'in bu tablosunda, diğer birçok eserinde olduğu gibi kendisini model olarak kullandığı biliniyor.
Türkiye'de Bilmeniz Gereken 50 Kültür Mirası içinde yer alan Osman Hamdi Bey'in 'Kaplumbağa Terbiyecisi' eserini Pera Müzesi'ne gittiğinizde mutlaka görmenizi öneririm. Bu eserler ki, geleceğe ışık tutan emanetlerdir.
Esin Bozdemir
Esin Bozdemir
Yardımcı Kaynak: Pera Müzesi
Üstten 2. Görsel: buradan
( 1869'da Tour du Monde isimli
dergide yayınlanan Charmeur de tortues isimli gravür,
Kaplumbağa Terbiyecisi'nin esin kaynağı olabilir. )
