Diyojen’in kenti Sinop’tan güncel ve tarihi yansımalar...

Genellikle her yıl olduğu gibi bu yıl da yaz bitiminde gerçekleştirmiş olduğumuz uzunca bir tatili daha sona erdirdik.  Yalnız bu yıl, yaz sonu gezimiz biraz sarkarak sonbaharın son demlerine uzandı… ama yine de yetiştik biz sonbahara!. Gelince gördük ki, kış kapımıza dayanmış. Diyeceksiniz ki;’ ne fark eder kış olsa!’  olma mı :) olur elbette, ama şapır şupur yağmur altında, hele ki kar-tufan arasında gezinin de pek tadı olmazdı. Kayak merkezinde kaymaya benzemez ki kültür turu ;) Neyse ki yeşilin her tonunu doyasıya yaşadığımız ve kendi rotamızı kendimizin belirlediği güzel bir tatil süreci geçirdik Karadeniz kıyılarında. Hava da yüzümüze güldü. Çok nadir de olsa bulutlu havalar, onları da müze ziyaretlerine ayırdık, iyi de oldu.

Daha önce Batı Karadeniz’in birkaç şirin kentini (Safranbolu, Amasra, Yörük Köyü) gezip görmüştük, bu defa keşfimiz Doğu Karadeniz’di. Her yeri dolaşamasak da, büyük ölçüde hedeflediğimiz yerleri ve hatta hiç aklımızda olmayan ama görünce ‘buraya bir daha kesinlikle özel olarak gelip kamp kurmalıyız’ dediğimiz yerler de oldu.

Yolculuğumuz karayolu ile İstanbul’dan başladı ve haritada bize en kısa rotayı gösteren (Hendek, Düzce, Bolu, Gerede, Çerkeş,  Ilgaz, Tosya, Boyabat) üzerinden direkt olarak bizi Sinop’a ulaştırdı. 

Hayatımıza kolaylık getiren akıllı telefonlar sağ olsun. Google ve yandex haritalar can yeleğimiz oldu. Klasik haritaları tamamen rafa kaldırmasak da önceliğimizi akıllı tf.lardan yana kullandık.  Hele ki sesiyle bize kılavuzluk eden bayan muavinin yönlendirmesi harikaydı :) “Rotanız belirlendi. 400 metre sonra döner kavşaktan sağa dönünüz, döner kavşaktan çıkınız.. tekrar sağa dönünüz..” yanlışlık yaparsanız da sorun yok tabi, yine yeni bir rota belirleyip tekrar devam ediyordu, bu defa “600 metre sonra 2. Kavşağa geliniz, döner kavşaktan sağa dönün, 150 metre sonra sola dönün, 50 metre dümdüz gidin.. “ derken…  akıllı tf.larımız hiç susmadı!.  Aramızda dijital de olsa, bir kadın sesi hep vardı;) olmadığında ise,  ‘hadi konuşsana kadın!! Seni bekliyoruz” dedik!. işte anlayın o kadar alıştık ve neredeyse arar olduk birbirimizi!. Teknoloji nasıl da bağımlı ediyor insanı.. 

Bu arada gezmeyi planladığımız ve detaylarına daha sonra gireceğim şehirler ise sırasıyla; Sinop, Samsun, Ordu, Giresun, Trabzon olacak. Dönüş rotamızın kalbi ve son durak şehrimiz ise Erzincan olacak, sonrasında ise, ‘ver elini  İstanbul’ diyeceğiz. 

Ve tekrar dönecek olursam gezi notlarımızı anlatmaya; aralarda verdiğimiz bir iki molanın dışında, ortalama 7-7.5 saatin ardından akşama doğru Sinop’a varıyoruz.

Sinop’a gelmeden önce ise yolumuzun üzerinde olan ve tarihi 6 bin öncesine uzanan Boyabat Kalesi'ne çıkıyoruz. Bulunduğu konumdan tüm ilçeyi kuşbakışı izliyoruz.

Boyabat Kalesi

Boyabat Kalesi M.Ö 600 yılında Paflagonyalılar tarafından kurulmuş. Daha sonra değişik milletlere iskan yeri olan Boyabat Bizanslılar'dan sonra Türk Beyliklerine geçmiş. 1461 yılında ise Osmanlı hakimiyetine geçmiş ve 462 yıl Osmanlı idaresi'nde kalmış. Anlayacağınız Sinop'un ilçelerinden Boyabat, Osmanlı İmparatorluğu'nun eline geçinceye değin; Roma, Bizans, Selçuklu, Candaroğulları arasında el değiştirmiş.

Ahşap sivil mimari örneği olan tarihi evleriyle, camileri, tünelleriyle...köklü bir tarihe ev sahipliği yapmış olan Boyabat'ta gezip görülecek çok yer vardı...

Boyabat'ta konaklamalı olarak da kalınabilir imiş, bunu görünce anladık ama yine de, teyet geçmeyerek, kaleye kadar tırmandık ve kuşbakışı olsa da ilçeyi selamladık.
Ve...  yolumuza devam ederek, kısa bir süre sonra Sinop'a ulaşıyoruz.

Sinop’da ise bizi,  6000 yıllık tarihsel geçmişi ve konuk ettiği birçok uygarlığın mirası, tertemiz doğası ve denizi ile antik çağların ünlü filozofu ‘Diyojen’ karşılıyor. M.Ö. 412 yılında Sinop’ta doğmuş olan filozofun hayatı ve hayata dair derin düşünceleri ve özlü sözleri çoğumuzun dilinde olmuştur. Diyojen mutluluğun sadelikte ve yalın bir hayat yaşamakta olduğunu söylemiş ve bu doğrultuda bir hayat yaşamış. Yaşamını ise bir fıçıda geçirdiği rivayet edilir :) Enteresan bir insanmış vesselam :))  Yukarıdaki fotoğrafta heykel kaidesinin altındaki betimlemede (yanda) bu gösterilmiş. Doğanın içinde, hayvanlarla bir-arada yaşamayı seçmiş kendisine. En bildik sözü ise 'Gölge etme, başka ihsan istemem' sözüdür.

Türkiye’nin en kuzey ucunda denizin içine doğru uzanan bir burun üzerinde yer alan Sinop’da  gezip göreceğimiz çok yer vardı. Bu yüzden hava kararmadan biran önce konaklayacağımız otele yerleşip, ardından kısa da olsa küçük bir Sinop turu yapmayı düşündüğümüzden (standartlarımızı da bu doğrultuda belirlediğimiz ve özellikle merkezde olmasını tercih ettiğim internet üzerinden seçtiğim iki otelden birinde karar kılıp )nihayetinde otelimize yerleşiyoruz. 

Ve kısa bir şehir turu yaparak, Sinop’la ilk buluşmamızı gerçekleştiriyoruz. Artık burada sözü fotoğraflarımıza bırakıyorum..O yansısın, ben susayım diyorum :))

Sahile bakan meydanların birinde; 'Yurtta Sulh, Cihanda Sulh ' diyerek halkına seslenen Atatürk heykelini görünce, bu mesaj, barışa en çok ihtiyaç duyduğumuz bu günlerde ne kadar manidar diyorum! Oysa; gel de gör şimdi bıraktığın ülke ne hallerde Atam :(  ' demeden de edemiyorum!. 

Liman şehri Sinop'un parkları da, geçmişin izleriyle dolu.. batık gemilerden çıkarılan amforalar, demirler...dekoratif bir şekilde sergilenmiş.

Küçük bir mola vermek üzere, sahildeki çay bahçelerinin birine oturup, Sinop'un sıcacık gevrek simidi ve yanında da şöyle tavşan kanı demli çaylarımızı yudumlarken, objektifimize bu hoş görüntüler takılıyor.

Alâaddin Camii, 1214 - Meydankapı Camii, 
1878 - Kefevi Camii, 1312

Sinop'taki en önemli Selçuklu eserleri arasında yer alan ve Alaaddin Keykubat Dönemi'nde yaptırılan Alâaddin Camii'ni geziyoruz. Camii, kentin Selçuklular tarafından fethedilmesinin hemen ardından 1214 yılında inşa edilmiş. 
Ayrıca; Alaaddin Hamamı, Pervane Medresesi, Gazi Çelebi Türbesi, Seyid Bilal Türbesi, Fetih Baba Mescidi, Mehmet Ağa  Camii, Saray Camii ve Aşağı Hamam'da  görülmesi gereken tarihi yapılar arasında yer alıyor.   

Ara sokaklarda keşif merakı içinde yürürken, karşımıza tarihi bir çeşme çıkıyor, önünde de zarif bir hanımefendi oturuyor. Çeşmenin fotoğrafını çekeceğim ama hanımefendiyi rahatsız da etmek istemiyorum, bu yüzden çeşmeyle birlikte fotoğrafını çekip çekemeyeceğimizi  sorduğumuzda itiraz etmeden ama başını da hafifçe yana çevirerek bize böyle de poz veriyor. Biz de kendisine teşekkür ediyoruz. 

Balatlar Kilisesi Yapı Topluluğu 

(Arkeolojik çalışmaların halen devam ettiğini öğrendiğimiz kazı alanı kapalı idi. Uzaktan sadece birkaç fotoğraf alabildik) 

Yeri gelmişken kısacık da olsa Sinop'un tarihine değineyim. Sinop şehri, adını bir zamanlar konuk ettiği Amazonlar’ın kraliçesi 'Sinope'den almış. Farklı uygarlıklara ev sahipliği yapmış olan Sinop’un kültürel zenginliğinin ana kaynağı ise, onun en güzel doğal limanlardan birine sahip olmasında saklı!., Sinop’un tarih boyunca ticaret merkezi olarak öne çıkmasını sağlayan Sinop Limanı’nın bu yüzden stratejik önemi oldukça büyük. Ayrıca günümüzde de Sinop Limanı, ulusal düzeyde yat yarışlarına da ev sahipliği yapmakta imiş.

Bir şehirde birden fazla uygarlığın izleri olduğunda kültürel zenginlik de bir hayli çok oluyor. Bunu en çok mimaride, sanatta görebiliyoruz. 

4000 yıllık tarihi geçmişe sahip olan Sinop Kalesi tüm ihtişamıyla ve oldukça sağlam bir şekilde günümüze değin ulaşabilmiş. Kalenin ilk yapımının, MÖ 8. yüzyılda Milet'ten gelerek Sinop'a yerleşip koloni kuran göçmenler tarafından gerçekleştirildiği düşünülmekte imiş. 

Roma ve Bizans dönemlerinde ise savunma amacıyla yapılan kaleye, Selçuklular döneminde bir iç kale daha eklenmiş. Ve biz bir şehri keşfetmeye başlamadan önce ona tepeden kuş-bakışı ile bakarak ‘merhaba’ demeye bayılır olduk :) Böylece kafamızdaki harita da, çok daha somut bir şekilde yerli yerine oturuyor.

*****

Kaleden Sinop Limanı'na bakış...

Bu arada 2. günü yaşamaktayız Sinop'ta ;)

İç içe girmiş surlar her yerde. Bu kadar çok sur ile karşılaşınca doğal olarak cezaevi düşüyor usumuza.

Kalenin üzerine çıkılır da, bu hoş kafeteryada Sinop manzarasına karşı  şöööyle bol köpüklü bir Türk kahvesi içilmez mi!. arkamızda şehir, önümüzde leb-i derya bir deniz... havamız güzel, kahvemiz güzel, biz güzel.. yarasın mı bize :) 'yarasın' diyoruz.. şükürler olsun 

Ve şimdi sırada ünlü Sinop Cezaevi var.
Cezaevi'de zaten hemen bu surların ardında!.
(tıklayınız)

16. yüzyılın ortalarına kadar Sinop bir nevi hapishanedir. Kaleyi oluşturan burçlar ise bu tarihten itibaren zindan olarak kullanılmış. Anadolu'da Bodrum'dan sonra en önemli Sürgün Kenti Sinop olmuş. 

Osmanlı Dönemi’nde bir süre tersane olarak da kullanılan ve dönemin en güçlü savaş gemilerinin inşa edildiği iç-kalenin resmi olarak zindana dönüşmesi ise 1887 yıllarında olmuş. 

O dönem Sinop Mutasarrıfı Veysel Paşa yeni binalarla birlikte bir de binaya hamam eklemiş. 1939 yılında da çocuk hapishanesi olarak kullanılmak üzere bir bina daha yapılmış. Sinop Cezaevi Sürgünleri ve yatan kişilerin ünlü oluşu cezaevini de meşhur kılmış.

Üstte, çocuk mahkumların kaldığı binanın iç-dış görüntüleri yer alıyor.

Sağ üstte, mahkum aracı ve altta çocuk mahkümların yattığı 'Çocuk İslah Evi' 

Sinop Cezaevindeki Zindan

Tüyler ürpertici zindana girince fazla duramıyorum. Prangalı mahkumların yattığı zindan, kapkara!.  

Kalenin cezaevi olarak kullanımına ait en eski belgelerin tarihi de bir hayli eski (1568) Evliya Çelebi seyahatnamesinde bu zindandan bakın nasıl söz etmiş; 

"Büyük ve korkunç bir kaledir. 300 demir kapısı, dev gibi gardiyanları, kolları demir parmaklıklara bağlı ve her birinin bıyığından 10 adam asılır nice azılı mahkumları vardır. Burçlarında gardiyanlar ejderha gibi dolaşır. Tanrı korusun, oradan mahkûm kaçırtmak değil, kuş bile uçurtmazlar."

İç içe geçmiş cezaevi kompleksleri...labirent gibi..

Tarihi Sinop Cezaevi’nin sıradan bir cezaevi kompleksi olmadığını ve tarih içinde taşımış olduğu işleviyle; kale içinde kale konumu ile buradan kaçabilmenin mümkün olamayacağını da görüyoruz.

Disiplin Hücreleri...surlar, surlar..iç içe geçmiş ve
kapan gibi kurulmuş küçücük alanlar !. ceza ki, ne ceza!..

Allah kimseyi düşürmesin ! 

tek kişilik koğuşlar, üstte pencere görevi yapan küçücük bir bölmeden ise  (alttaki fotoğrafta gördüğünüz gibi) sadece koridora bakıla-biliniyor!

bunlar tek kişilik koğuşlar ve
her katta bu şekilde 8-9 oda bulunuyor.

*****

Yukarıdaki bu koğuş ise, 'Parmaklıklar Ardında' dizi filminin seti olarak aslına uygun bir şekilde düzenlenmiş.

Mahkumların el emeği ürünleri.. cezaevi kompleksi içinde yer alan hediyelik eşya mağazasından...

Pencere pervazında hayata tutunan bu bitki,
umudun her daim yeşil kalmasını hatırlatıyor insana!

Zamanında tersane olarak kullanıldığının bir işareti olarak yukarıda görülen ve denize açılan bu bölmeler, cezaevine döndürülünce kapatılıyor.

ÇAPAR: Karadeniz'e özgü, tek direkli,
baş ve kıç tarafı sivri ve yukarı kalkık olan ve yük taşımak için
kullanılmış olan takadan büyük, bir çeşit kayık, mavna

Sinop Cezaevi avlusunda sergileniyor.

Bu oda ise, Cezaevi'nin kitaplığı...

Sinop Cezaevi o kadar büyük ve görülecek o kadar çok detayla doluydu ki,  sanıyorum burada ortala 2.5- 3 saat geçirmişizdir. Doğal olarak çok fotoğraf çektik. Çoğunu eledim. Bunlar onda biri değil inanın. Gidince siz de bana hak vereceksiniz :)  

Tabi ki bugün müze olarak kullanılan bu cezaevine bizi götüren asıl nedenlerden biri de aralarında; Kırım Hanı Devlet Giray, Refik Halit Karay, Mustafa Suphi, Ahmet Bedevi Kuran, Ruhi Su, Burhan Felek, Zekeriya Sertel gibi.. pek çok ünlü ismin içinde Sabahattin Ali’nin de bu cezaevinde siyasi suçlular arasında hüküm giymiş olması idi. 

Sabahattin Ali'nin yatmış olduğu koğuşa çıkarken koridorlar onun hapiste yazdığı şiirleriyle doluydu. Ayrıca değişik sanatçıların sesinden, Sabahattin Ali şiirlerinden bestelenmiş şarkılar ve koğuş duvarlarına yansıtılan Sabahattin Ali Belgeseli duygu dolu anlar yaşamamıza sebep oldu. (fonda dinlediğiniz müzik bu katta çalıyordu)

"Göklerde kartal gibiydim, Kanatlarımdan vuruldum, Mor çiçekli dal gibiydin, Bahar vaktinde kırıldın, Yar olmadı bana devir, Her günüm bir başka zehir, Mapushanelerde demir, Parmaklıklara sarıldım.. " 

Bağlaması, bavulu, komidini, gaz lambası, masası, yatağı, yorganı...duvarda fotoğrafı... ile Sabahattin Ali, vakur duruşuyla parmaklıklar arasından bize bakıyordu..

-1933 Yılının Mayıs Ayında Sinop Cezaevi'ne nakledilen Sabahattin Ali, Cumhuriyet'in 10. yılındaki aftan yararlanarak, 23 Ekim 1933 yılında 

özgürlüğüne kavuşmuştur. - 

Hüzün verici dakikalar.. ve Sabahattin Ali'nin kaleminden unutulmayan eseri "Aldırma Gönül" ve...diğer duvarlarda yazılı şiirlerini okuyup daha da fazla kederlere dalmadan ünlü edebiyatçımızı saygıyla anarak ayrılıyoruz bu hüzün dolu mekandan..Şimdi sırada başka müzeler var. Etnografya Müzesi ve Arkeoloji Müzesi'ni gezeceğiz daha!.

hadi bakalım, beni takip edin :)

Veeee
Arkeoloji Müzesindeyiz...

İçinde bulunan zengin antik eserler ve kalıntılarla, Sinop tarihini gözler önüne seren müzede önce bahçeyi, sonra, müze binasının içinde tarihi yolculuğumuzu sürdürüyoruz.

Müzede; Sinop'un M.Ö. 3000'lere uzanan Tunç çağına ait eserlerinden, Sinop açıklarında batmış gemilerden çıkarılan amforalara, Osmanlı Dönemi etnografik eserlerinden, 19. yy. ait yaldızlı ikonalara, lahitlerden heykellere kadar çok geniş bir yelpazede eserler sergilenmiş. 

Ve şimdi de Sinop Etnografya Müzesi'ne gidiyoruz.

Osmanlı sivil mimari örneklerinden olan ve 19. yüzyıl başlarında 'Aslan Torunlar Konağı' olan yapı günümüzde Sinop Etnografya Müzesi olarak hizmet veriyormuş. Büyük bir avluya açılan müze bahçesi de konağın kendisi kadar bakımlı ve güzeldi.  

Müze, etnografik eserlerin dışında, mimarisi, ahşap süslemeleri ve duvar resimleriyle de görülmeye değer. 

Konağın doğal boyalarla yapılmış olan duvar süslemeleri ve resimleri,tavan  ve sütunların üzerindeki detayların her biri el emeği idi.. üstelik bu süslemelerin günümüze değin bu kadar sağlam kalabilmiş olması da dikkat çekiciydi. 

Geleneksel Osmanlı Yaşamından izler...

Bir şehri tanımak istiyorsanız eğer, o şehrin müzelerini mutlaka gezmelisiniz. Kent Müzeleri, arkeoloji ve etnografya müzeleri tarihimize ışık tutuyor, bize kültürümüzü ve geleneklerimizi hatırlatıyor. Edindiğimiz bu bilgiler, görsel hafızamıza mutlaka kaydoluyor ve daha sonra şehri sokak sokak gezince de, o şehir gözünüzde çok daha başka bir yer ediniyor. Ruhlar ise bu gezginlikten hoşnut, pır pır edip şenleniyor. Boşuna dememişler, gezginin ayaklarında çiçekler açar diye..  Bu yüzden bizim de ayaklarımızda hep çiçekler açıyor :) 

Gül/ün rengi kıyılara yavaşça vururken, bu toz pembeler, bu asi mavilikler bizi, yine yeni ufuklara, yepyeni düşlere çağırıyor...

Ve.. gün biter Sinop bitmez... 

Sinop ve çevresinde elbette daha gezilip görülecek çok yer vardı...ancak 2 güne ayırdığımız süreçler de kent merkezini olabildiğince değerlendirmeye çalıştık, Sinop'un doğal güzelliklerini (şelaleleri, gölleri, sahilleri ) daha ılıman bir mevsimde gelip görebilmeyi temenni edip, 'başka bahara' diyerek... gün batımında Sinop'a son kez bakıp ayrılıyoruz. 

Ertesi gün rotamızı Samsun'a çevirirken, güzergahımız üzerinde olan Sinop'un şirin ilçesi Gerze'ye uğrayarak küçük bir tur atıp...yolumuza devam ediyoruz.  

 Esin Bozdemir
©İzler ve Yansımalar

Devamı Samsun, 
yakında...