Ordu: yeşilin, mavinin ve aydınlığın şehri

Doğu Karadeniz Gezimizin ilk rotası Sinop ili, Gerze ve ardından Alaçam  -  Kızılırmak Deltası - Samsun ili ve en son ziyaret ettiğimiz Çarşamba Göğceli Camii olmuştu.  Tarihi Göğceli Camii’ni gördükten sonra yeniden yollara koyuluyoruz. Bu defa sırada fındık cenneti Ordu var. Sahil şeridi üzerinde, bir yanımızda hırçın dalgalarla coşan bir deniz, diğer yanımızda maki ve fundalıklarla kaplı yemyeşil dağlar, şarıl şarıl akan dereler ve derelerin yanında ahşap değirmenlerin, akarsuların panoramasında cennet bir coğrafyanın içinde, keyifli bir yolculuk yapıyoruz.  Bölge doğal plajlarla çevrili. Manzaramız böyle güzel olunca (Samsun-Ordu arası 165 km) bakına bakına giderken, zaman nasıl akmış  anlamıyoruz. 2.5- 3 saatlik yol çarçabuk geçiveriyor. Aslında yolumuzun üzerinde olan Ünye ve Fatsa'yı da görmeyi çok istiyorduk ancak zaman darlığından transit geçmek zorunda kaldık. (Ama bir gün yeniden Ordu'ya gelip bu ilçeleri de görmeyi çok arzu ediyoruz.)

Yola çıkmadan önce karar verdiğimiz merkezdeki bir otele şehrin ışıkları arasında giriş yapıyoruz. Bir gece konaklayıp bir tam günü Ordu’da geçirmeyi ve otelin şehir merkezinde oluşunun bize zamandan kazandıracağını düşünerek, yürüme mesafesinde şehri turlamayı planlıyoruz.

Ve… sabah olduğunda ıslak, sisli, puslu bir hava karşılıyor bizi Ordu’da. Ama ne gam!. bizim içimiz aydınlık nasılsa! berekettir yağan, yağsın üzerimize, üzerimize! ne de olsa sonbahara veda ettiğimiz bir mevsimde geldik Ordu'ya. Bu yüzden hava sürpriz değil bizim için. Güneş açarsa ne alâ..

Ama önce kahvaltı keyfi yapacağız. Miss gibi tereyağında, tel tel dil peyniri ile pişirilmiş yumurtalarımız geliyor. Karadeniz’de bu üçlüye kuymak deniyor ki, aman aman, ne lezzet, ne lezzet!. mısır ekmeğimiz, zeytinimiz, reçelimiz, domatesimiz, biberimizle..  leziz bir kahvaltının ardından bomba gibi aldığımız dopingle artık şehri keşfetmeye hazırız J Hava parçalı bulutlu da olsa, bizim havamız yerinde nasılsa... 

Bir şehrin coğrafi konumuna vakıf olabilecek en pratik yöntem ona tepeden kuşbakışı bakmak, biz de bu yüzden Ordu gezimize Boztepe’den başlıyoruz üstelik Boztepe’ye teleferik de olduğunu öğrenince bu duruma daha da çok seviniyoruz. Ancak hava dolayısı ile teleferiğin bir – bir buçuk saat sonra hareket edeceğini öğreniyoruz.

‘O halde martılarla dolu sahilde yürümeli, biraz da kuşları sevindirmeli, onlara yem vermeli, hava puslu, ışık yetersiz de olsa böyle havalarda da siyah, beyaz ve gri renklerin ambiyansında gizemli kareleri yakalamalı' diyoruz. Çünkü biz fotoğraf çekmeye bayılıyoruzzz :)))

*****

*****

Altınordu Sahili ve kıyıda küçük bir Mescid 

Kıyıda ahşap bir camii görüyoruz. Yanına yaklaşınca bu caminin de Göğceli Camii gibi çivisiz bir camii olduğunu, ancak  yapıdan da anlayabileceğimiz gibi bu caminin yeni inşa edilmiş olduğunu ... diğer detayları ise camiinin önünde yer alan tanıtım tabelasından öğreniyoruz.

ALTINORDU ÇİVİSİZ SAHİL MESCİDİ

Altınordu ilçesinde, Bülbül Deresi’nin denizle buluştuğu bölgede Ordu Büyükşehir Belediyesi tarafından yapımı gerçekleştirilen mescit, çivisiz cami olarak bilinen İkizce ilçesindeki tarihi Laleli Camii’nden esinlenerek inşa edilmiş. Sahil Camii 2015 tarihinde hizmete açılmış.

Şadırvan, abdesthane ve oturma grupları ile birlikte 144 metrekare alan üzerine çevresiyle uyumlu olacak şekilde planlanan mescidin inşasında hiç çivi kullanılmamış. 

Edindiğimiz bu bilgilerden sonra bir de mescidin içini geziyoruz.

Mescitte erkek ve kadınlar için ayrı ayrı kapılar yapılmış.

54 metrekare olan zemin katı erkeklerin, 32 metrekare olan üst katı ise kadınların namaz kılabileceği şekilde düzenlenmiş. Mescidin mihrap, minber, kürsü ve mahfil kirişleri de ahşap oyma işçiliği ile yapılmış. 

Biraz caminin içi, biraz dışı ve biraz da sahil şeridinde gezip, fotoğraf çekerken vakit su gibi geçiyor ve teleferiğin hareket saati geliyor.

Boztepe Teleferiğin içindeyiz artık. Teleferikle Boztepe’ye çıkarken 2350 metre yol kat-ediyorsunuz. Ordu sahilinden 509 metre yükseliyorsunuz.  Kara yoluyla ulaşmak istediğinizde ise yaklaşık 6 km.lik bir yol kat-ediyorsunuz.   

Teleferik şehir merkezinin tam üstünden geçiyor...

Teleferik eğimli bir açı ile hafifçe yukarıya doğru ilerliyor ve yavaş yavaş yükseliyoruz...

Ordu Büyükşehir Belediye Binası

Meydanda bir de tarihi bir camii bulunuyor.

Aziziye Camii ve yakınında Osman Paşa Şadırvanı yer alıyor.

Cam faunus içinde gibiyiz..teleferikte bizden başka kimse yok, 

bu yüzden bir kıyı cephesine, bir şehir merkezine, 

dört cepheye birden rahatlıkla bakabiliyoruz..

Teleferik önce kıyı şeridine paralel gidiyor...

Ordu'da da diğer illerdeki gibi yoğun bir şehir yapılanması mevcut. 

Nefes alacak yer kalmamış. İyi ki uzun bir kıyı şeridi var...

birden hafif bir fırtına ve 

pıtır, pıtır yağmur yağmaya başlıyor... teleferikte de hafiften bir sallantı !!

Allah'tan sadece birkaç dakika sürüyor... demek ki yağmur bulutuydu!

 gelip geçiyor...

Ve az kaldı...

 ortalama 7 dakika sonra Boztepe’ye ulaşıyoruz.

Artık Ordu kollarımızın arasında. Boztepe’den  Ordu şehir merkezine ve leb-i derya Karadeniz’e geniş bir açıdan bakıyoruz. Kent merkezi fındık ağaçlarının yeşiliyle bezenmiş Boztepe'nin eteklerine yayılmış. 

Tek kusur, Ordu'da düzensiz bir yapılaşma hakim! keşke şehirde bu kadar iç-içe yapılaşma olmasaymış diyoruz.

Bir an gözlerimi kapatıyor ve geçmişe uzanıyorum. - Sırtını tepelere yaslayıp ayak uçlarını Karadeniz'e uzatan bu ışıltılı yerleşim, bir zamanlar Arnavut kaldırımlı daracık sokaklarıyla kendi halinde bir taşra kentiymiş. Eski zaman evleriyle çevrili Taşbaşı Mahallesi'nde bir dönem Ermeniler, Rumlar, Gürcüler, Çepniler ve Türkler bir arada yaşarlarmış. Herkes birbirini tanırmış.-  Ah ne günlerdi o günler! kim bilir?

Yeniden gözlerimi açtığımda bugün; tüm sahili kaplayan restoran ve kafeleriyle, bisiklet yolları ve yürüyüş parkurlarıyla gelişen yeni yüzüyle modern bir turizm şehri görüyorum karşımda. Yemyeşil bir yarımada ve burunlara doğru uzanan nefis koylarıyla harika bir panorama.

Arkamız çam ağaçlarıyla çevreli, restoran ve çay bahçeleri, dinlenme tesisleri bulunuyor. Ayrıca Boztepe yamaç paraşütüne de ev sahipliği yapıyormuş. Bu tepeden kuşlar gibi havalanmak ne hoş olurdu!

Şimdi bu harika manzara karşısında semaverde çay iyi gider değil mi! Salepte olur ama biz çayda karar kılıyoruz.  Sıcacık çay, çiğ yağmakta olan soğuk havanın nemini alıveriyor üzerimizden.

Birkaç Ordu panoraması ve hatıra fotoğrafı çektirdikten sonra, biraz da Boztepe'de geleneksel el sanatlarının sergilendiği mağazalara bakıyoruz. Harika el dokuması kilimler, heybeler, oyalı yazmalar, bastonlar, hasır sepetler, ahşap el işçiliği örneklerinden oluşan araç gereçler ve hediyelik eşyalar içinde biz de Ordu hatırası olarak ufak çaplı bir alışveriş yapıyoruz. Ben yerel dokuma ve renklerden oluşan bir fular alıyorum kendime, bir de sevimli magnetler alıyorum. Tabi buralara kadar gelinir de, fındık kırmamak olur mu hiç:))) hem yollarda tüketmek, hem de eşe dosta ikram etmek üzere fındıklarımızı da alıyoruz...

Gökyüzünde sisli- puslu hava biraz dağılmış gibi, ancak hava nasıl soğuk!..aman aman, daha fazla buz kesmeden kalkalım diyoruz ve bu defa teleferikle salınarak aşağıya doğru kayarcasına iniyoruz J)

Güneş bulutların arasından hafiften göz kırparcasına bize bakıyor, bizimse içimizde o an bir umut ışığı parıldıyor!. Çünkü Ordu’da çok merak ettiğimiz ve Anadolu arkeolojisi için heyecan verici sonuçlardan biri olarak 2016 yılı kazılarında, Ordu Kurul Kalesi’nde bulunan Kibele heykelini görmeyi çok istiyoruz. Ancak hava yağışlı olursa dağlara çıkmamız zorlaşabilir. Bu yüzden Ordu şehir merkezinde mi dolaşsak? yoksa Karadeniz’in Kibelası’nı mı önce görsek derken!?..Evet kararımızı Kibele’dan yana kullanıyoruz ve....

Anadolu’nun Ordu'daki Bereket Tanrıçası Kibele’yi görmek üzere istikametimizi Bayadı Mahallesi yönüne çeviriyoruz. 

Ama Karadeniz’de mahallelerin dağlık bölgelerde olduğunu anımsatmama gerek yok sanırım. Anlayacağınız sarp dağlara tırmanacağız, bu yüzden hafiften bulutlar aralanmış ve hazır güneşi bulmuşken, yağmura yakalanmadan bir an önce yollara düşüyoruz yeniden.

Kurul Kale’ye  gitmek üzere Ordu il merkezinde bir hayli yoğun trafik içinde sokaklar arasında ilerlerken güzergahımız bizi Düzmahalle Sinema Sokak’ta yer alan ve mahalle ile aynı adı taşıyan Düzmahalle Kilisesi’nin önüne getiriyor. Tabi ki transit geçmek olmaz diyoruz.

Düzmahalle Kilisesi - Ordu 

Düzmahalle Kilisesi’nden içeriye girdiğimizde buranın Ordu Büyükşehir Belediyesi’nce restorasyona tabi tutulduğunu, üstelik bu restorasyonun Ordu kenti kültür ve sanat faaliyetlerine yönelik etkinlikler için kullanılacağını öğreniyoruz.

Ordu İl Merkezi Düzmahalle’de bulunan Kilise 19.yy.ın ikinci yarısından sonra Rumlar tarafından yapılmış. 

Dikdörtgen planlı olan yapının ön tarafında beşik kemerler bulunuyor. Duvarlar gri renkli ve kesme taşlardan yapılmış. İbadet kısmı sütunlarla 3 nefe ayrılmış. Yan duvarlarda karşılıklı dikdörtgen formlu 2’şer pencere, bu pencerelerin üstünde de 1’er yuvarlak pencere yer alıyor. Kısacık ana sığdırabildiğimiz gözlemlerimiz böyle.

OBBKT - 75. Yıl Cumhuriyet Sahnesi

Tarihi yapı bir süre itfaiye binası olarak hizmet verdikten sonra restore edilerek 75. Yıl Cumhuriyet Sahnesi olarak hizmete açılacakmış. Bu tarihi yapıların atıl bir halde kullanım dışı olması yerine bu tür sanatsal etkinlikler için kullanılacak olması doğrusu bizi son derece sevindiriyor.

Ayrıca bu yazıyı hazırlarken yaptığım araştırmalarda buranın bir ibadethane yerine kültür faaliyetlerine yönelik etkinlikler adına kullanılmasının oldukça eskiye dayandığını öğreniyorum. Öyle ki bu tür etkinlikler bir zamanlar Rum ve Ermeni azınlık gençleri tarafından başlatılmış. İlk çalışmalar, bugün OBBKT (Ordu Büyükşehir Belediyesi Karadeniz Tiyatrosu) fuayesi olarak kullanılan kilisede ve kilisenin önündeki ahşap binada yapılırmış. Burası zamanla bir ibadet yeri değil, kültür ve özellikle tiyatro çalışmalarına ayrılan merkez olarak anılmaya başlanmış.

Tam da, Birinci Dünya Savaşı’nın başladığı, giderek de kızıştığı yıllarmış o yıllar… Bu kültürel ve sosyal etkinlikler Müslüman Türk gençlerinin de ilgisini çekmiş. Azınlık gençlerinin Yunan tragedyalarından örnekler sahnelemesi, bu etkinliklere tanık olan Türklerin de bir anlamda ulusal duygularını gıdıklamış. Öyle ya da böyle, azınlıklar ile Türkler arasında giderek yükselen trendde bir rekabettir başlamış. Savaşın dengesi değiştikçe, Türkler de önce çalışma mekânlarını, sonra da bu mekânlarda oyun oynama üstünlüğünü ele geçirmeyi başarmış.

Kurtuluş Savaşı’nın başladığı yıllara rastlayan bu dönemde, ilkel koşullarda, hatta mum ışığı altındaki tiyatral çalışmalar, doğal olarak ulusal duygulara ve coşkulara yönelikmiş. Güçlüklere göğüs germişler, bir anlamda kültürel savaş vermişler. (Ordu’da tiyatro faaliyetlerinin ‘Muhsin Ertuğrul’a kadar uzayan hikayenin devamı burada )

Ve Kiliseyi kısa bir süreliğine de olsa genel olarak gördükten sonra tekrar yolumuza devam ediyoruz.
Şehirden doğu'ya doğru yüzümüzü çevirdiğimizde, dağların zirvesindeki Kurul Kalesi yerleşkesi görülüyor.

Ve... yollar müziksiz olmaz. Ordu yöresi halk müziği bakımından da bir hayli zengin. Takıyoruz cd yi haydin bakalım çalsın artık kemençeler, bağlamalar... söylesin uşaklar ;)

Gümüş renkli bulutların sarmaladığı ve yeşilin her tonunu barındıran ormanları ve fındık bahçelerinin arasından döne kıvrıla çıkarken Bayadı Mahallesine, eşlik ediyorum türküye ben de, 'Ordu'nun dereleriiiii..' :))))

Bayadı Köyü sınırları içerisinde bulunan ve şehir merkezine 13 km. mesafede olan Kurul Kalesi yolu oldukça dik ve dolambaçlı üstelik keskin virajlarla dolu bu yüzden dikkatli sürüyoruz aracımızı. Birkaç gündür yağan yağmurdan dolayı yollar ıslak ve kaygan. Ancak manzaramız nefis, bu manzaranın en çok keyfini süren de yardımcı pilot olarak yüreği ağzında oturan bendeniz :))  hem ağlarım, hem giderim hesabı ;) yükseldikçe yükseliyoruz! aşağılara bakınca ürperiyorum, uzaklara bakınca ise dağların tepesinde, bulutların üzerindeyim!.

Ve...Kurul Kalesi'nin bulunduğu yerleşkeye varıyoruz. Araçtan inince bu defa bizi Kale'ye çıkaracak olan çok basamaklı merdivenlere geliyor sıra. Birkaç gündür yağışlı giden havalardan dolayı olsa gerek, Kurul Kalesi'nin bulunduğu alanda bir sessizlik dikkatimizi çekiyor. Yağmur sonrası nemli ağaç ve toprak kokusu ise bizi kendimize getiriyor.

Bizi ilk karşılayanlar ise kazı ekibinden görevli birkaç kişi oluyor. Ancak hiç ümit etmediğimiz bir durumla karşılaşıyoruz! o da Kibele heykelinin üzerinin örtülüp ziyarete kapanmış olması ve kısa bir süre sonra da müzeye kaldırılacak olması! Oysa bunca yolu Kibele'yi görmek için gelmiştik biz :(( Hay aksilik, bizde ki de ne şans! deme de dur :(

Kibele'ya öylesine yakınız ki!. hemen şu üstteki mavi brandalı örtülerin altında işte, bunu biliyoruz :))) ancak onu ne yazık ki göremiyoruz!

bu topraklara ayak bastık ya!. bu da yeter bize!  teselliye bak sen ;)

Ama yine de iyi ki Kale'ye çıkmışız diyoruz. Eğer ki çıkmadan önce böyle bir bilgiye sahip olsa idik buraya gelmezdik ve dolayısı ile bu harika coğrafyayı da göremezdik!.

Kazı ekibinde bulunan bir görevliden kale hakkında bilgiler alıyoruz. 2010 yılında başlayan Kurul kalesindeki kazılar halen devam ediyormuş. Doğu Karadeniz'in ilk bilimsel kazı çalışması olması dolayısı ile Kale çok daha ön plana çıkıyor, hele ki kısa bir süre önce burada Ana Tanrıça Kibele heykelinin bulunması burayı cazibe merkezi haline getirmiş. Görevli arkadaş Kibele Heykeli'nin bulunmasının ardından 45 günde yaklaşık 20 bin kişinin burayı ziyaret ettiğini ve bayramda buranın nasıl dolup taştığını bize heyecanla anlatıyor...

elbette Ordu için turizm açısından oldukça önemli bir gelişme bu.

Göremediğimiz Ana Tanrıça Kibele Heykeli

( Görsel: Atlas Dergisi)

 Ve... Kurul Kalesi'nde zirvedeyiz artık..
Şanlı Türk bayrağımız gururla dalgalanıyor göklerde!

Kalenin tepesinde muhteşem doğanın seyrindeyiz şimdi. Kalede görmemize izin verdikleri açık alanları geziyoruz. Bu arada kale hakkında biraz bilgi vermem gerekirse;

Taş bedenli surlarla çevrelenmiş olan Kale, Karadeniz’i İç Anadolu’ya bağlayan Melet Vadisi’ne ve Ordu’ya hâkim 570 metre yükseklikteki sarp kayalıklar üzerine kurulmuş antik çağların bir yerleşim alanıdır.Tepenin üst tarafı bir açık hava mabedi olarak düzenlenmiş. 

Geniş bir yamaç üzerine yayılım gösteren kale bu mabedi de içine alacak şekilde zirvede bir iç kale ile oldukça korunaklı bir kent modeli görünümünde. Helenistik dönemlerin, mekân ve buluntuları ile buranın etkin bir dinsel fonksiyona sahip olduğu düşünülmekte imiş.

Bir de yerleşim alanı içinde 420 basamakla inilen ve 45 derecelik eğimle uzanan bir dehliz ve su sarnıcı bulunuyor. Kendi dönemindeki adı henüz bilinmese de Kurul Kalesi;  sur duvarları ve bu surlar boyunca dizili askeri mekânları ile de ayrıca önemli bir garnizon kimliği taşımakta.

Bugüne kadar ele geçen çok sayıda seramik parçası, sikke ve diğer arkeolojik buluntular yerleşimin en son tabakasının MÖ. 1. yy. a tarihlendiğini; yine kazılardan elde edilen verilerin ise Kurul Kalesi'nin Helenistik dönemin sonlarında Anadolu'daki en büyük siyasi güçlerden biri olan Pontus Krallığının büyük Kralı VI. Mitridates Eupator Dionysos döneminde (İÖ 120-63) kurulmuş bir kale olduğunu göstermekte imiş.

Elde edilen buluntular Kurul Kalesi’nin başta demir olmak üzere çeşitli madenler, orman ve deniz ürünleri gibi doğal kaynakları farklı bölgelere sevk ve ithal ettiğini, ürünleri de depolayarak idari ve ticari bir merkez niteliğinde olduğunu gösteriyormuş.  

Anadolu’da neolitik dönemden itibaren tapınım gören Ana Tanrıça, İ.Ö 2. binde Bereket Tanrıçası niteliğinin yanında Hititlerde Hepat ve Kubaba adlarıyla kent koruyucu tanrıça özelliğini de kazanmış.

Ana Tanrıça Kibele, üzerine yıkılan duvar kalıntılarının yüküne az buz değil 2100 yıla yakın bir süre direnmeyi başarmış. 

Kibele heykeli  arkeolojik alanda olduğu kadar turizm açısından da Ordu’ya apayrı bir ivme kazandıracaktır. Temennimiz müzeye taşınmış olan heykelin bir kopyasının da ait olduğu yere konması olacaktır.

NOT: -Gerçekleştirdiğimiz bu geziden kısa bir süre sonra basından takip ettiğim bilgiler doğrultusunda  (Ekim ayının son haftasında) Kibele heykeli İstanbul'dan gelen 5 kişilik ekibin yaklaşık 3 saatlik çalışması sonrasında yerinden alınarak özel kutularda Ordu Müzesi'ne götürülmüştür.- 

Ordu'ya bir de yüksek yüksek tepelerin üzerinden Kurul Kalesi'nden bakıyoruz şimdi. Kalenin ve harika manzaranın fotoğraflarını çekerken kadrajımıza buranın daimi minik sakinleri takılıyor..

******

Hafiften yağmur damlaları çiseliyor, bize de dönüş yolu görünüyor. Sarp dağ yolları, bizi sıkıntıya düşürmeden, hava kararmadan  'vakit tamamdır' diyoruz.

Ve... karanlık çökerken Ordu şehir merkezine geliyoruz... Hem yorgunuz, hem de acıkmış bir haldeyiz. Kıyı şeridinde yaptığımız küçük bir keşiften sonra gözümüze hoş görünen bir restoranda karar kılarak harika yöresel yemeklerle günün finalini yapıyoruz. Ordu bölgesinde bu kadar farklı etnik gruplar bir arada yaşar da, kültürel çeşitlilik mutfak geleneğine yansımaz mı hiç!. Etten çok sebzenin egemen olduğu yemekler tam bize göreydi. Rengârenk turşular, yerel bir lezzet olan pancar ve mısır çorbası, kabak boranlı, fırında fasulye, pancar heyresi seçimlerimiz arasındaydı. Tabi ki balık yemeyeni Ordu'dan dışarıya bırakmıyorlarmış, hamsili pilavdan da nasibimizi alıyoruz. Leziz yöresel yemeklerle bizleri ağırlayan aşçıların ellerine sağlık diyor, işletmede hizmet veren tüm ekibe teşekkürlerimizi iletiyoruz.

Tüm doğal güzellikleri içinde barındıran, yeşille mavinin kucaklaştığı bir coğrafyada yayla turizmi kadar, kültür ve inanç turizmi ile de Ordu'yu bir günde keşfedebilmek mümkün değil elbette, bizim ki sadece tadımlık bir gezi oluyor. Dağları, suları ve gizemli kaleleriyle, müzeleri, kiliseleri ve camileriyle, doğa harikası yaylaları ve mesire yerleriyle daha sıcak bir mevsimde Ordu'ya gelmeyi ve ilçeleriyle birlikte doyasıya gezmeyi planlayarak bu güzel Karadeniz şehrinden ayrılıyoruz.

 Esin Bozdemir

©İzler ve Yansımalar

Doğu Karadeniz Gezimiz
devam edecek...

DİYOJEN'İN KENTİ SİNOP

SAMSUN ALAÇAM MÜBADELE MÜZESİ
SAMSUN KIZILIRMAK DELTASI KUŞ CENNETİ   
SAMSUN - ÇARŞAMBA GÖĞCELİ CAMİİ

***