CAMILLE CLAUDEL'in dramı ve Rodin'in heykelleri...

Topluma mal olmuş, kimi yaşarken değeri bilinmemiş, kimi ise haksız övgülerle taçlandırılmış, kimi hayata veda ettikten sonra değeri anlaşılmış kayıp giden nice hayatlar vardır… Onlar ki sanatçılardır, dehalardır, liderlerdir… Ve bu sıra dışı insanların hayatları, sizleri bilmem ama benim son derece ilgimi çekmektedir.  Çünkü onlar farklı bakış açıları, dahiyane düşünceleri ile geleceği aydınlatmışlar, ardından unutulmaz izler bırakmışlardır.

Bu yüzden biyografi üzerine yapılmış, inceleme -araştırma kitapları ve romanları okumak ve ayrıca  tiyatroya ve sinemaya uyarlanmış görsel izlenceleri seyretmek en keyif aldığım anlardır.

Güneşin olmadığı soğuk ve puslu havalar ki, ben onları keyifsiz günlerden diyorum… işte öyle bir gündü dün! hava belki çok soğuk değildi ne de olsa bahar ayındayız, ama yağmur öncesinin iç sıkıntılı, kara bulutlu havası beni; ‘işte tam da zamanıdır film izlemenin…’ moduna getirdi..

Ve neredeyse film saati kadar fazlaca abarttığım bir araştırma süzgecinden sonra da, Camille Claudel ’in biyografi filmini izlemede karar kıldım. Açıkça söylemek gerekirse tanımadığım bir şahsiyetti kendileri..  ama bir başka isim vardı ki Camille ile birlikte anılan, işte o hepimizin bildiği bir heykeltıraş idi. O ki  özellikle bizim ülkemizde ‘düşünen adam’ heykeli ile bilinen dünyaca ünlü heykeltraş Rodin idi.

Rodin ile öğrencisi ve sevgilisi Camille Claudel

(Görsel: buradan)

Filmin kısaca konusu;

‘Sevgilisi Auguste Rodin tarafından terk edilen Camille, yaşadığı çaresizlikle umutsuzluğa sürüklenmiştir. Durumu gitgide kötüleşen Camille ailesi tarafından Fransa'nın güneyinde bir akıl hastanesine yatırılır. Fakat ailesi onun heykel yaparak hayata tutunduğunun farkında değildir. 30 yıl kapalı kaldığı hastanede hem sanattan uzak kalmış hem de farklı olduğu için toplum tarafından dışlanmanın çaresizliğini yaşamıştır. Erkek kardeşi Paul'un ona umut verecek ziyaretini beklemek kapalı kaldığı bu hastanede tek dayanağı olmuştur.’

Filmin sonu ne yazık ki son derece hüzünlü…

Ama bir de şu can alıcı tespit vardır ki o da, en ünlü sanat eserlerinden biri olan ‘Düşünen Adam’ heykelinin asıl mimarının bilinenin aksine  Camille Claudel olduğudur. Ve Caludel’in hayatına dair edindiğim bu kısa bilgi dahi araştırmalarım sonucunda seçimimin doğru olduğuna inandığım bir kararlılıkla bu filmi izlemeğe yöneltti beni. (Görsel: buradan)

Ve hem Cameille’nin hayatını canlandıran Juliette Binoche’in başarılı oyunculuğundan hem de Cameilla’nın hayatından oldukça etkilendim. Oldukça dramatik ve düşündüren gerçek bir yaşam hikayesi… Tarihe baktığımızda, insanların ama özellikle bazı insanların ne kadar çok acılar yaşamış olduklarına bu filmi izledikten sonra bir kez daha tanık oldum. 

Filmden bir replik..

"Yetenek bedelini ödetiyor; ne yaşam, ne acı… Sanat kabiliyeti son derece tehlikeli bir kabiliyettir, çok az kişi   direnebiliyor buna. Sanat zihnin daha çok vahim becerilerini hayal gücüne ve hassasiyete hitap eden bir şeydir. Bu da bir insanın dengesini kolayca bozabilir…"

Camille Claudel'in hayatı ve Rodin'le olan ilişkilerini konu alan film ilk kez  1988 yılında beyaz perdeye aktarılır. Gerard Depardieu ve Isabelle Adjani'nin başrollerini paylaştığı film, iki adet 'Oskar' Akademi Ödülü kazanır. Claudel’in yaşamını anlatan 1988 yapımı film, 2 Oscar dışında 1989’da (en iyi film ve en iyi kadın oyuncu ödülleri de dâhil olmak üzere) beş tane César Ödülü ve aynı yıl Berlin Film Festivali’nde en iyi kadın oyuncu ödülünü de alır. İki adet Akademi Ödülü (Oscar Ödülü) alan...

Ve 2013 yılında da Bruno Dumont  Yönetmenliğinde, Juliette Binoche, Jean-Luc Vincent ve Emmanuel Kauffman’ın başrollerinde bir kez daha sinemaya uyarlanan filmin adı olmasaydı, Camille Claudel’i tanıyıp hatırlayacak mıydık?

Belki de film bu kadar çok ödül almasaydı, Camille’in adı yine unutulmuşlar arasında kalacaktı. Gerek  Bruno Nuytten tarafından yönetilen ve başrollerini Isabelle Adjani ile Gérard Depardieu’nün oynadığı film, gerek ise Bruno Dumont  Yönetmenliğinde, Juliette Binoche, Jean-Luc Vincent ve Emmanuel Kauffman’ın başrollerinde bir kez daha sinemaya uyarlanan filmi olmasaydı, Camille Claudel’in yaşamını ve gizlerini bilemeyecektik.

Claudel'in hayat hikayesi o kadar sert ve yürek yakıcı ki, yaşamını yorumlama teşebbüssü dahi insana acı veriyor..

“Hayatını çamura, taşlara, kendisine asla arzuladığı gibi sevmeyecek olan ‘dilsiz’ bir erkeğe adamış, sevilmeme takıntısı yüzünden akıl hastanesine tıkılmış ve ömrünün son otuz yılını orada tüketmiş bir kadının hayatı...." (kitaptan)

Filme konu olan romanı ise Camille’in erkek kardeşinin ikinci kuşak torunu Reine-Marie Paris kaleme almış.

Ve Sanat iyi ki varsın dedim...  ve tartışmasız sinemanın büyüsüne bir kez daha şapka çıkardım.
Sonrasında mı! bir dizi de  Cameilla’nın hayatı üzerine araştırma yapıp ardından;  

Başarılı kadınları hazmedemeyen erkekleri ve asıl kadınlar üzerinden kurdukları hegemonyadan tutun da, kadınların içsel dünyalarındaki çalkantılarına, acılarına, ruhsal çöküntülerine kadar… Kadını sürekli 2. plana atmak isteyen zihniyetin köklerinin ne kadar uzun olduğuna… dini kullanarak kadınların nasıl istismar edildiğine..vs..  kafa yordumJ (bu arada genelleme yapmak da değil niyetim.. ‘istisnaları’ bunun dışında tutuyorum! Ama velâkin ‘istisnaların’  ne denli az olduğu gerçeğini de göz ardı edemiyorum!)  

Filimin yapım yılı: 2013 - Fransa   
Türü: Biyografi Filmleri, Dram Filmleri - Yönetmen: Bruno Dumont   
Oyuncular: Fransız sanatçı Camille Claudel'in gerçek hayat hikayesinden uyarlanan filmin başrolünde Juliette Binoche yer alıyor. Ve Jean-Luc Vincent, Emmanuel Kauffman

Ve bu filmi kesinlikle izlemenizi öneriyorum. Çünkü olağanüstü yetenekleri olan bu  sıra dışı insanların yaşamından alacağımız dersler olabilir. Bir dâhi sanatçı olarak onun hayatını mercek altına alırken  eserleriyle takdir etmenin ötesinde; onu bir insan yalınlığında değerlendirebilir ve bu bakış açısında filmi izleyebilirsiniz.

"Bir avuç toprağı yoğurmayı bile bilmeyenler. 
Duygusuz yavan insanlar. 
Bu benim ruhum en kutsal varlığım...
Bunlar çalışma saatleri. 
Ruhumun yandığı saatler. 
Siz yiyip içerken, dalga geçerken, 
oburca tıkınırken, ben heykelimle yalnızdım..
Ve yavaş yavaş akan benim hayatımdı..
Bu toprağın derinliklerine kanımı akıtıyordum..."

Camille Claudel

*****

Camille Claudel Biyografisi

(1864-1943) Fransız heykeltraş ve grafik sanatçısı

 

Camille Claudel, 8 Aralık 1864 yılında  Fransa'nın Aisne bölgesinde doğdu. Hali vakti yerinde bir ailenin ilk çocuğuydu. Babası Louis Prosper, bankacı, annesi Louise Athanaïse Cécile Cerveaux ise oldukça varlıklı katolik bir aileden geliyordu. Camille küçükken aile, Villeneuve-sur-Fere'ye taşındı. Küçük erkek kardeşi Paul Claudel 1866 yılında burada doğdu.

Küçüklüğünden beri taş ve çamurla oynama merakı, geleceğin yetenekli heykeltraşının kaderini de belirledi. Annesi hiç bir zaman kızının sanat aşkını onaylamasa da babası maddi manevi hep Camille'nin en büyük destekçisi oldu ve heykel eğitimi alması için 1881 yılında Paris'e taşındılar ve Academie Colarossi'de heykeltraş Alfred Boucher'den ders almaya başladı. O tarihte kadınların, büyük sanat akademilerinde eğitim alması yasaktı, kız öğrenciler büyük sanatçıların özel atölyelerinde ders alıyordu. Rodin'le de tanışması böyle oldu. Bir grup genç kadın sanatçıyla birlikte Rodin'in atölyesindeki heykel derslerine katılmaya başladı (1883). Camille'nin üstün yeteneği ve etkileyici kişiliği onu diğer öğrencilerden ayırdı ve Rodin'in gözdesi ve ilham kaynağı bu genç kadın bir süre sonra sevgilisi ve en büyük rakibi olacaktı.

Camille'yle ilişkisi başladığında Rodin, Rose Beuret'le yirmi yıllık evliydi. Evliliği pek iyi gitmiyordu. Camille'yle olan yakınlaşması ikisi içinde bir dönüm noktası oldu. Birlikte bir çok işe imza attılar.

Rodin bu tarihlerde büyük eseri ''Cehennemin Kapıları''nı yaptı. Camille'in etkileri açıkça gözlenen eserin büyük çoğunluğunun Camille'ye ait olduğu rivayet edilir. ''Cehennemin Kapıları'' ilk değildir tabi, Rodin sanatçının bir çok eserini sahiplenmiştir.

Bu süre zarfında yeteneği Rodin'den çok daha üstün olmasına rağmen hep onun gölgesi altında kalmış olan Camille, bir de gayrimeşru birlikteliğinden hamile kaldı. Ama geçirdiği bir kaza sonucu bebeğini kaybetti ve bu büyük depresyonlarının da başlangıcı oldu.

Böyle bir yaşam tarzının hoş karşılanmadığı o tarihlerde annesi Camille'yi reddetti ve Camille evden ayrılmak zorunda kaldı. Zaten annesiyle arasında küçüklüğünden beri, Camille'nin sanat aşkı yüzünden çatışmalar vardı. Böylece Rodin'le birlikte yaşamaya başlayan Camille, 1898 yılına kadar Rodin'le fırtınalı aşk ve sanat yaşamına devam etti. Bu aşk tutkulu olduğu kadar da yıpratıcı oldu Camille için. ('Cehennemin kapıları' görsel buradan)

'kadın bir dahiydi'

Rodin'in kadınlara karşı olan kaba tavrı ve Camille'yi kendine en büyük rakip olarak görmesi, şiddetli kavgalara sebep oluyordu. En sonunda bir yol ayrımına gelen Camille, yoluna tek başına devam etme kararı aldı ve Rodin'i terk etti. Ama bu ayrılık Camille için oldukça acılı bir dönemin de başlangıcı oldu. Bu dönemde en büyük eserlerini verdi. ( ''Vals'', "Clotho", "Olgunluk Çağı", "Kayıp Tanrı", "Geveze kadınlar", "Sakuntala"). 1903'ün başında Salon d'Automne'da eserleri sergilendi. Ünlü sanat eleştirmeni Octave Mirbeau'nun da dediği gibi 'kadın bir dahiydi'. Eserleri büyük hayranlık topladı. Erken dönem işlerinde Rodin'in etkisi görülmektedir.

Ancak Rodin'le ayrıldıktan sonra sanatı, daha özgür kalmış klasik heykelden uzaklaşarak Art Nouveau'ya yaklaşmıştır. ''Olgunluk Çağı'' isimli eserinde Rodin'le olan ayrılığınının tüm acılarını yansıtmış olan sanatçı ayrıca heykelde oniks materyalini ilk kullanan isimdir. (Bkz. artwork )

Görseller: buradan

Dehası, heykellerinde duyguyu oldukça başarılı yansıtmasında kendini ele verir. Heykele ruh veren sanatçı olarak tanınan Camille için tüm kıskançlığına rağmen Rodin şöyle der;'

"Ona altını nerede bulacağını söyledim. 

Ama bulduğu altın kendi içindeydi”.

Camille 1898’den sonraki döneminde, hem bir kadın sanatçı olarak yaşadığı yüzyılı, hem de özel hayatındaki sorunları göz önüne alındığında, pek çok bakımdan yalnız kaldı. En büyük destekçisi babasını kaybetti , ona büyük bir hayranlık besleyen erkek kardeşi de diplomat olduğu için Çin'e yerleşti. Üstüne bir de karşılamakta zorlandığı maddi sorunlar eklenince Camille’in ruh sağlığı giderek bozulmaya başladı.

( Rodin'in Camille'nin etkisi altında kalarak yaptığı heykeller.. Dikkatlice bakıldığında onların Camille'nin portleri olduğu açıkça gözlenmektedir. )

1906'da bir gece geçirdiği sinir krizi sonucu bir çok eserini parçaladı. Bir süre sonra ciddi paranoya belirtileri gösterdiği ve akıl sağlığını kaybettiği gerekçesiyle ailesi tarafından, Rodin’in de desteğiyle bir hastaneye kapatıldı. Bir rivayete göre eserlerini ve fikirlerini çalmakla suçladığı Rodin, onu daha büyük bir yetenek olduğunu bildiği için ve kendisini geçmesini önlemek için hastaneye kapatmıştı. 

Hastanede heykel yapmasına bile izin vermiyorlardı. Oysaki o, ölene kadar heykel yapmak istediğini söylemişti bir keresinde. Kardeşi Paul'a yazdığı mektupta hastanede oluşuyla ilgili şunları yazdı;

'akıl hastanesi! Evim diyebileceğim bir yere sahip olma hakkım bile yok! Onların keyfine kalmış işim! Bu, kadının sömürülmesi, sanatçının ölesiye ezilmesi... Mahsus kaçırdılar beni, onlara tıkıldığım yerde fikir vereyim diye, yaratıcılıklarının ne kadar sınırlı olduğunu biliyorlar çünkü. Kurtların kemirdiği birlahana gibiyim şimdi, yeni filizlenen her yaprağımı büyük bir oburlukla mideye indiriyorlar...

Bilmiyorum, kaç yıl oldu buraya kapatılalı, ama tüm hayatım boyunca ürettiğim eserlere sahip çıktıktan sonra şimdi de kendilerinin hak ettikleri hapishane hayatını bana yaşatıyorlar...

Bütün bunlar Rodin şeytanının başının altından çıkıyor, kafasında bir tek düşünce vardı zaten kendisi öldükten sonra benim sanatçı olarak atılım yapıp onu aşmam, bunu engellemek için de yaşarken olduğu gibi ölümünden sonra da ben hep mutsuz kalmalıydım... Her bakımdan başarıya ulaştı işte!

Bu esaretten çok sıkılıyorum... eve hiç dönemeyecek miyim, paul?''

1920 yılında doktoru, ailesine kızlarını eve kabul etmeleri için bir mektup yazdı ama annesi ve kız kardeşi kendisine sırt çevirmişlerdi ve bu yüzden doktorun mektubuna cevap vermediler. Kardeşi Paul onu her beş senede bir hastanede ziyaret etti. Camille Claudel 19 Ekim1943 'te 30 yılını akıl hastanesinde geçirdikten sonra tek başına öldü. Çok büyük bir yetenek bahşedilmiş bu kadın, toplum ve ailesi bakımından aynı derecede şanslı olamadı. Kendisinin de dediği gibi kurtların kemirdiği bu büyük yetenek en olgun meyvelerini veremeden yok oldu.

Esin Bozdemir

Rodin ile ilgili daha kapsamlı bilgi için bkz
https://www.artsy.net/artist/auguste-rodin

SSM'de Rodin Sergisi (2006)

'Heykelin Büyük Ustası Rodin İstanbul' da

Yardımcı Kaynaklar: Camille Claudel, Auguste Rodin, buradan, buradan Görseller: Rodin Museum