Burdur'dan izler ve yansımalar

Göller Yöresi Gezimizin 3. Gününde Burdur'u geziyoruz.

Burdur, Güney'de Antalya, Batı'da Denizli, Güneybatı'da Muğla, Doğu ve Kuzey'de Isparta ve Afyon illeri ile çevrili, Göller Yöresi'nin merkezinde şirin bir ilimiz. Coğrafi konumuyla ve  tarihi dokusuyla oldukça zengin bir bölgede yer alıyor. Kendi adını taşıyan ve tektonik bir yapıya sahip olan 'Burdur Gölü' ile, dağları, yaylaları ve antik kentleriyle görmeye değer. 

Bir tam günü Burdur'a ayırıyoruz ve Ağlasun'dan Burdur'a gitmek üzere sabah erkenden yola çıkıyoruz. Sonbahar renkleriyle bezeli vadiler,  sarp kayalıklara tırmanmaya çalışan keçiler, aracımızın önüne aniden çıkıveren sarı kızlar, tepemizde kâh bulutlu, kâh parlayan bir güneş bize eşlik ediyor. Aslında meteorolojiye göre hava yağmurlu ve parçalı bulutlu gösteriyordu! Bu yüzden biz de planımızı hava durumuna göre yapmıştık, böyle parlak bir karşılama, günün bonusu oluyor bize. Keyfimiz yerinde. 

İlk durağımız ise yolumuzun üzerinde bulunan İnsuyu Mağarası oluyor. İnsuyu Mağarası Burdur merkezine yaklaşık 13 km uzaklıkta yer alıyor.  Biz ise Ağlasun'dan buraya yaklaşık yarım saatte geliyoruz.

İNSUYU MAĞARASI

İnsuyu Mağarası ülkemizde turizme açılan ilk mağara. (1965)

Mağaranın oluşumu binlerce yıl öncesine uzanıyor. Jeolojik olarak 
burası kalkerlerden (karstik kayalar ) meydana gelmiş.
Kalkerlerin zamanla yer altı sularıyla birleşmesi sonucunda
sarkıtlar, dikitler, sayısız odacıklar ve dehlizler oluşturmuş.
Zaman içinde gölden tarım amacıyla çekilen sular ve
 son yıllarda yaşanan kuraklıklar nedeniyle su seviyesi bir hayli azalmış. 

Mağara 597 metre uzunluğunda ve en geniş yeri ise 80 metre civarında olup, 

deniz seviyesinden 900 metre yükseklikte. Mağaranın 

sadece ilk 330 m. lik kısmı ziyarete açık.  

Mağaranın suyu ise karbonatlı maden suyu imiş.

 Mağaranın içinde 9 adet göl olduğu söylense de,

biz ne yazık ki sadece suları çekilmiş olan göl yataklarını görebildik. 

 İnsuyu Mağarası T.C. Kültür Bakanlığı'nın kararı ile 1976'da
1. Derece Doğal Sit Alanı olarak tescil edilmiş. 

 BURDUR GÖLÜ

Ve Burdur şehir merkezine giderken güzergâhımız üzerinde Burdur Gölü çıkıyor karşımıza.  Kıyı şeridinde yol alırken  'Kuş Gözlem Evi' yazılı tabelayı görünce küçük bir mola veriyoruz. Sonbaharın son günlerinde gerçekleştirdiğimiz bu gezimizde, mevsim gereği her yer sessiz ve sakin. Türkiye'nin tektonik gölü olan ve büyüklüğü ile 7. sırada yer alan  Burdur Gölü de tahminlerimizin aksine bir hayli tenha ve kendi halinde görünüyor. Oysa Dünyada sadece Burdur Gölü'nde, başta dikkuyruk ördekleri ve flamingolar olmak üzere, karabaş martıları, kızıl şahinleri, keklik ve bıldırcınları görebilmeyi ümit etmiştik! anlıyoruz ki yanlış zaman! ve yanlış mevsimdeyiz :) ama bunu yine de hiç sorun etmiyoruz. 

Suların çekilmesinde sadece mevsimlerin mi suçu var? 

Uzmanlar diyor ki; - Bunun en önemli nedenleri olarak; tarımsal sulama amacıyla gölü besleyen akarsular üzerine inşa edilen baraj ve göletler ile yer altı sularının sondajlarla aşırı derecede çekilmesi olarak gösterilmektedir. -  

Burdur Gölü'nün suları bir hayli çekilmiş olsa da, yine de isimlerini bilemeğimiz kimi çiçekli bitkiler vardı ki onlar bize adeta; 'ama ben buradayım' der gibiydiler.

Burdur Gölü kıyısında biraz yürüyüş yapıp birkaç görüntü altındıktan sonra Burdur merkezine gitmek üzere yola koyuluyoruz yeniden. 

Bu arada Burdur'un adı nereden geliyormuş öğreniyoruz?

- Eski Yunan Mitolojisinde kahraman Ulis (Aşil), tanrıların gazabına uğrar. Yunanistan'dan kovulur. Yolu Antalya yakınlarına düşer. Geceleri kutup yıldızına bakarak, kuzeye doğru ilerler. Karşısına bir göl çıkar ve o sırada gaibten bir ses ona Rumca ve eski Latince "Ezostas! (Burada dur!)" diye seslenir. Ulis burada durur ve burayı yurt tutar. Selçuklular Anadolu fetihleri sırasında Burdur'u fethederler. Köyün ismini "Ezostas" olarak öğrenirler. Rumca bilmedikleri için manasını sorarlar. "Burada dur" anlamına geldiğini öğrenirler. Buraya yerleşen Türkmen aşiretleri "Burada dur" kelimesini zamanla "Burdur" olarak telaffuz etmeye başlarlar ve bu kelime şehrin yeni ismi olur. - *

Adının anlamını öğrendiğimde ilk tepkim "işte budur! burada-dur!" oluyor!." :) Burdur'un adını artık hiç unutmam" diyorum. 

 

Burdur'da görmek istediğimiz yerlerin başında 'Burdur Müzesi' geliyor. Zira gezdiğimiz antik kentlerde Sagalassos, Kremna ve Kibyra'da çıkarılan buluntuların pek çoğu Burdur Müzesi'nde sergilenmekte idi. Ama öncesinde Burdur'un tarihi sokaklarında dolaşmak istiyoruz. Ve her ilgimizi çeken sokakta, adım başı birbirimize "burada dur" diyoruz :) 

Ve kısa bir süre sonra Burdur'a giriş yapıyoruz. Artık bundan sonra Burdur'un tarihi sokaklarında kaybolabiliriz. 

BURDUR'UN TARİHİ SOKAKLARI

İki katlı taş temel üzerine yapılmış, çatısı alaturka kiremitle örtülmüş
19. yüzyıla ait yapıların olduğu sokağa giriyoruz. 

Solda Mısırlılar Evi yer alıyor.
Sağ taraftaki cumbalı ev ise Piribaşlar Evi günümüzde
Külür ve Sanat Evi olarak kullanılmakta imiş.  

Parke taşlı, daracık sokaklarda yürürken, restore edilen kimi evler

rengarenk dış cepheleriyle gözümüze bir hayli şirin

görünüyor. Sokaklar ise oldukça sakin derken...

namaz sonrası camiden çıkan üç beş mahalle sakinine

denk geliyoruz. Elimizde fotoğraf makinaları ve kameraları

gören sıcakkanlı ve  biraz da meraklı yaşlı bir amca 

bizim yerli turist olduğumuzu tahmin ederek yanımıza sokulup

"Burdur'umuza hoşgeldiniz. Bu sokaklar tarihidir.

Biraz ileride Bakibey Konağı ve Çelikbaşlar Evi vardır

 onları da mutlaka görün" diyor.  

"Zaten biz de tam oraya gitmek istiyorduk!" 
Çok teşekkür ediyoruz. 

İl Kültür ve Turizm Md. lüğü olarak kullanılan bu yapı ve
hemen arka tarafında yer alan Bakibey Konağı ile aynı konağın
bahçesindeki Çelikbaşlar Evi (M. Akif Ersoy Kültür Evi)
görmek istediğimiz yapılardı. Ancak ne yazık ki ziyarete
 kapalı olduğundan bu yapıları sadece karşıdan görebildik. 

 Bakibey Konağı

17. Yüzyıl Osmanlı sivil mimarisinin ve Türk İslam eserlerinin Burdur'daki 
en güzel örneklerinden biri olarak gösterilen Bakibey Konağı.
Konağın beşik çatısı, üst katın bahçeye ve sokağa bakan
geniş bir eyvanı oldukça dikkat çekici.  Eyvanın tavanı çıtalarla;
çıtaların arası ise yeşil, kırmızı toprak boyalarla süslenmiş. Saçağın ahşap yüzeyleri
eyvanın tavanı gibi süslü çıtalarla donatılmış.
"Konağın dışı bu kadar gösterişli olunca içi de mutlaka
al-benili, ince işçilikli, varaklı, kalem işli kimbilir nasıldır !?" diyoruz.

Burdur Saat Kulesi ve Ulu Cami 

İl merkezi, Pazar mahallesinde yüksek bir tepe üzerinde
konumlanan Burdur Saat Kulesi ve hemen yanında Ulu Cami yer alıyor. 

Ulu Cami, ilk olarak 1300 yılında Hamitoğlu Dündar Bey
tarafından yaptırılmış. Daha sonra 1749'da Çelik Mehmet Paşa
restore ettirmiş. (1919 ve 1971) Depremlerde zarar görmüş.
En son 1971 de Vakıflar Genel Müdürlüğünce onarılmış. 

Caminin üzerindeki yazıda ise; 
Hasan Öz Sarı - Mustafa Oğlu 1941
Mimari : Ali Şengel Şaban Oğlu Burdur'lu yazıyor. 

Ulu Caminin hemen alt tarafında ise arasta yer alıyor.
Yorgancılar, çömlekçiler, berberler ve şekerleme dükkanlarının
önünden geçiyor ve tabii dayanamayıp o dükkanlardan birine giriyoruz.
 Burdur'un ceviz ezmesi, haşhaş ve kenevir helvası oldukça meşhur.
Yollarda yemek için biraz tadımlık biraz da hediyelik
ceviz ezmesi ve haşhaş helvasından alıyoruz. 

Tarihi sokaklarda ve arastada dolaştıktan sonra
Doğa Tarihi Müzesi'ne gidiyoruz. 

BURDUR DOĞA TARİHİ MÜZESİ

Burdur'un merkezinde yer alan bu yapı
19. Yüzyılın başlarında Kavaklı Rum Ortodoks Kilisesi olarak inşa edilmiş. 

Günümüzde ise Doğa Tarihi Müzesi olarak bir nevi eğitim kurumu

işlevini sürdürüyor. 

 Doğa Tarihi Müzesi'nde 1998'den itibaren yapılan paleontolojik kazılarda elde edilen

Göller Yöresi fosilleri, yaşayan mevcut türler ve kayaçlar sergileniyor.

Gelişmiş toplumların bilimsel ve kültürel simgelerinden biri olan
ancak ülkemizde ne yazık ki çok sık karşılamadığımız müzeler arasında yer alan
 'Doğa Tarihi Müzesi'ni Burdur'da görmek memnuniyet verici. 

Çünkü Doğa Tarihi Müzeleri, yerkürenin oluşumundan başlayarak geçmişle günümüz arasında bir köprü görevi üstlenirken;  canlı ve cansız yaşadığımız dünyayı bir bütün olarak algılamamımızı da sağlıyor.  Fosil örnekleriyle doğa varlıklarını öğrenirken, aynı zamanda doğa sevgisi ve biyolojik çeşitliliğin önemi ve korunması konusunda da bilinç oluşturarak hem kültürel değerleri kuşaklar boyu aktarmak işlevini üstleniyor hem de yaşamın sürdürülebilirliği açısından farkındalıkların oluşmasını sağlıyor.

Burdur havzası ise tektonik hareketlere bağlı olarak oluşan bataklık alanların
göle dönüşmüş olmasından dolayı Göller Yöresi'nin
en verimli fosil yataklarından birine sahip. 

Doğa Tarihi Müzesi'nin en gözde eseri
 3.2 metre uzunluğunda ve yaklaşık 100 kg. ağırlığında olan tam savunma
dişi ve kürek kemikleri ile Jeoloji tarihi boyunca yaşamış
en büyük fil türü olan Afrika kökenli 'Güney Mamutu'
(Mammuthus Meridionalis)

Müzeyi gezerken edindiğim bilgilerden;

- Güneybatı Anadolu’nun en büyük kapalı havzası olan Burdur havzasında Elmacık Deresi üzerinde 1998 yılında yapılan Elmacık Sulama Göleti çevresindeki omurgalı memeli hayvanlara ait fosil yataklarında; günümüzden yaklaşık 2.5 – 2 milyon yıl öncesinde Burdur çevresinde geniş düzlükler ve bozkır tipi bir ekolojinin baskın olduğu ve soyu tükenmiş karasal omurgalı memeli hayvanlardan Mammuthus meridionalis (güney filinin) yaşadığı ve havzada ormanlık alanların ve geniş su kütlelerinin varlığına işaret ettiği tespit edilmiş. (...) Burdur Elmacık faunası bu kara koridoru üzerinde Anadolu’nun en zengin durağını oluşturmaktadır. - *

Mammuthus' ların kalça kemikleri

Elmacık Kazılarında ortaya çıkarılan 5 milyon yıllık 
 Pliyosen Dönem Fosilleri.

Filgillerin 3,30 metreye kadar ulaşabilen savunma dişlerinin yaşının beş altı milyon yıl olduğu sanılmakta.  

Mammuthus' ların bu dişleri, daha önce Çin’de bulunan 3 milyon yıllık savunma  dişinden daha eski olması da ayrıca oldukça önemli bir veri. Elmacık’ta yapılan kazılarda  fillerin ataları Mastadonlar, atların ataları Hipparionlar, Rhinoceroslar ve kunduzlar gibi 13 makro tür saptanmış. Bu kazılarda 15 kadar mastodon olduğu saptanmış. Fosiller üzerinde tarihlendirme ve türlerin sınıflandırılması gibi çalışmalar Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Antropoloji Bölümü tarafından yapılmış.

Maki tipi orman alanlarının canlandırmaları ise çok gerçekçi olmuş. 

Doğa Tarihi Müzesi'ni gezdikten sonra şimdi sırada
Burdur Arkeoloji Müzesi var. Ziyaret saati sona ermeden 

bir an önce gitmek istiyoruz. 

Esin Bozdemir

devamı buradan

Kremna Antik Kenti  buradan
Sagalassos Antik Kenti buradan 

***

Kapak Görselindeki Heykel:
Mete Oğuz Han (MÖ 234 - MÖ 174)
Büyük Hun İmparatorluğu'nun en büyük Hakanıdır.
Ve ilk düznli Türk Ordusu'nun Kurucusudur. 
Cumhuriyet Alanı / Burdur Kültür Park

* Kaynak : buradan